Ταξίδι στην αιώνια περσική γη

Η Ιστορία του μοναδική. Όπως άλλωστε και το χρώμα του. Το Ιράν κρύβει συναρπαστικά ταξιδιωτικά μυστικά και είναι έτοιμο να τα αποκαλύψει μόνο στους επισκέπτες που θα αγνοήσουν τις προκαταλήψεις και την αρνητική εικόνα της χώρας, την οποία κατά κόρον προβάλουν τα διεθνή μέσα ενημέρωσης.

Τόπος πλούσιος και συναρπαστικός, η αιώνια περσική γη «διαπραγματεύεται» μια ιστορική παρουσία που χρονολογείται από το 3.200 π. Χ., ενώ πάνω στο άγονο κορμί της αποτυπώθηκε η κοσμοϊστορική «περπατησιά» του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Ταμερλάνου και του Τζένγκις Χαν.

Στην αυγή του 21ου αιώνα, τα εξαίσια τζαμιά του Ισφαχάν με τους τυρκουάζ τρούλους, η πόλη Κερμάν με τα ωραιότερα ίσως χαλιά του κόσμου, η εκκεντρική Τεχεράνη, τα ερείπια της αρχαίας Περσέπολης (της μεγαλειώδους πρωτεύουσας των Αχαιμενιδών), η φημισμένη πόλη Σιράζ με τους ευγενικούς και καλλιεργημένους κατοίκους της, τα σκεπαστά μεσαιωνικά παζάρια, τα χωριά της ερήμου με την βιβλική ατμόσφαιρα, όλα αυτά, έχουν καταφέρει να «ξεγελάσουν» τον φθοροποιό χρόνο και περιμένουν εδώ στο Ιράν να αγγίξουν και να ομορφύνουν την ψυχή του ταξιδευτή…

Από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα στο Ιράν, συνειδητοποίησα ότι η Ιστορία της χώρας δεν αποτελούσε μια απλή αναδρομή στο παρελθόν, αλλά μια συναισθηματικά φορτισμένη «συνομιλία» με το ένδοξο χθες. Παράλληλα, οι τέχνες, τα μαθηματικά, η λογοτεχνία, η αστρονομία, η ποίηση και η αρχιτεκτονική που άνθισαν κάποτε εδώ, συνιστούσαν την σύγχρονη πολιτιστική παρακαταθήκη ενός ομολογουμένως λαμπρού πανάρχαιου πολιτισμού.

Με οικοδεσπότη τον νεαρό Zarei

Το αξιοσημείωτο με το Ιράν είναι πως κάθε πόλη της χώρας αποτελεί έναν ιδιαίτερο προορισμό, ένα τελείως διαφορετικό αξιοθέατο. Ενώ όλες μαζί οι ιρανικές πόλεις συνθέτουν ένα αρκετά ενδιαφέρον ταξιδιωτικό πανόραμα, που προβάλει στα μάτια του επισκέπτη την παραδοσιακή, αυθεντική εικόνα της χώρας. Και φυσικά, καθ’ όλη τη διάρκεια της παρουσίας μου στο Ιράν βρέθηκα απέναντι σ’ έναν εγκάρδιο, περήφανο και αξιοπρεπέστατο λαό, που με κέρδισε με την αμεσότητα και την φιλοξενία του...

Ανάμεσα στις ιρανικές πόλεις που επισκέφθηκα και «χαρτογράφησα» ήταν η Σιράζ (Shiraz). Γνωστή κι ως «Πόλη των Ρόδων και των Αηδονιών», εντοπίζεται στην νοτιοδυτική γωνιά της χώρας, σε απόσταση περίπου 935 χλμ. νότια της Τεχεράνης. Κτισμένη σε υψόμετρο 1.800 μ. στα υψίπεδα της οροσειράς Ζάγκρος, η Σιράζ ιδρύθηκε τον 7ο π. Χ., διαρρέεται από τον ποταμό Khoshk και διατέλεσε σε διάφορες ιστορικές περιόδους την πρωτεύουσα της Περσίας – η τελευταία φορά ήταν επί των ημερών του Σάχη Karim Khan Zand (1750-79).

Στην συνείδηση των περισσοτέρων Ιρανών, η πρωτεύουσα της επαρχίας Φαρς είναι απόλυτα ταυτισμένη με τους διάσημους Πέρσες ποιητές του μεσαίωνα Χαφέζ (Hafez) και Σααντί (Saadi), καθώς η Σιράζ των 1.200.000 κατοίκων (είναι η 5η πόλη του Ιράν σε πληθυσμό) ήταν η γενέτειρά τους.

Στην Σιράζ έφτασα ταξιδεύοντας με μια μαύρη ΚΤΜ 1050 ADV και γνώρισα την πόλη χάρη στον εικοσιεπτάχρονο Zarei. Μόνος του προσφέρθηκε να με οδηγήσει με το αυτοκίνητό του στην άλλη άκρη της πόλης για να βρω ένα ξενοδοχείο. Το επόμενο πρωινό ήρθε στο ξενοδοχείο μου και για τις επόμενες τρεις μέρες έγινε ο ξεναγός μου, αλλά και ένας καλός φίλος που μοιράστηκε μαζί μου τις ανησυχίες και τα όνειρα της γενιάς του…

Γενέτειρα διάσημων ποιητών

Τα δύο διάσημα τέκνα της Σιράζ, ο Σααντί (1184-1283) και ο Χαφέζ (1326-1390) έζησαν κατά την μεσαιωνική περίοδο (την χρυσή εποχή της περσικής ποίησης και του πολιτισμού) και ύμνησαν μέσα από τα έργα τους τις ανθρώπινες αδυναμίες και τις χαρές της ζωής.

Ο Σααντί υπήρξε ο πρώτος Πέρσης ποιητής που μεταφράστηκε στην Ευρώπη (1634), ενώ πολλά έργα τους έχουν ταξιδέψει σήμερα σ’ όλες τις γωνιές του κόσμου και έχουν διαβαστεί από εκατομμύρια ανθρώπους.

Στα πιο γνωστά και πολυδιαβασμένα έργα του Σααντί συγκαταλέγεται “Ο Κήπος με τα Ρόδα”:

«…Τα παιδιά του Αδάμ είναι τα άκρα ενός σώματος,
μοιράζονται όλα την ίδια ρίζα.
Όταν ένα άκρο περνάει τις μέρες του σε πόνο,
τα άλλα άκρα δε γίνεται να ησυχάσουν.
Εσύ που δεν νιώθεις τον πόνο του άλλου,
δεν σου αξίζει να ονομάζεσαι άνθρωπος…».

Ξεκίνησα την γνωριμία μου με την Σιράζ επισκεπτόμενος τα μαυσωλεία των δυο Περσών ποιητών, που φιλοξενούνται μέσα σε καταπράσινους φροντισμένους κήπους. Οι Ιρανοί λατρεύουν τους δύο ποιητές και οι τάφοι τους είναι τόποι προσκυνήματος και όχι απλά τουριστικά αξιοθέατα.

Το οκταγωνικό μαρμάρινο μαυσωλείο του Χαφέζ (Hāfezieh) βρισκόταν στους γαλήνιους κήπους Musalla (στην βορειοανατολική πλευρά της πόλης, στο χώρο ενός παλιού νεκροταφείου), ανακατασκευάστηκε το 1935 και ήταν διακοσμημένο με επιγράμματα από κάποια από τις 60.000 «γκαζάλ» του ποιητή. Στον χώρο του συγκροτήματος υπήρχε επίσης μια μικρή βιβλιοθήκη και ένα τσαΐ-χανέ.

Χαλάρωση στους κήπους της Σιράζ

Σε μικρή απόσταση ανατολικά του μαυσωλείου του Χαφέζ, στους πρόποδες ενός μικρού λόφου, βρισκόταν το –εξίσου υποβλητικό– μαυσωλείο του Σααντί. Η τελευταία κατοικία του Πέρση ποιητή, που αποκαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό το 1952, ήταν σε μια καταπράσινη ειδυλλιακή τοποθεσία με πολύχρωμα λουλούδια και τρεχούμενα νερά και αποτελεί ένα δημοφιλές σημείο συνάθροισης και διαλογισμού των ντόπιων.

Καθώς βρισκόμουν σ’ αυτό το σημείο της πόλης, ήταν μια καλή ευκαιρία να περπατήσω στους ολάνθιστους «Κήπους του Παραδείσου» (Bagh-e-Eram), που απλώνονταν στην βόρεια όχθη του ποταμού Khoshk. Μια βόλτα στους παραδεισένιους κήπους της Σιράζ με τα πανύψηλα κυπαρίσσια, τους κέδρους, τα σιντριβάνια, τα ανθισμένα λουλούδια, τα φροντισμένα παρτέρια και το περίτεχνο περίπτερο της δυναστείας των Qajar, ήταν αρκετή για να «αιχμαλωτιστούν» οι αισθήσεις μου και να χαλαρώσω ευχάριστα.

Οι κήποι Bagh-e-Eram χρονολογούνται από τον 12ο αιώνα (υπάρχει αναφορά στους κήπους σε έργα του Χάφεζ), αλλά μόλις στα μέσα του 19ου αιώνα πήραν την σημερινή μορφή τους, με ενέργειες του αρχηγού της νομαδικής φυλής των Kashkai – ήταν ένας από τους εκάστοτε ιδιοκτήτες των παραδεισένιων κήπων της Σιράζ. Σήμερα οι κήποι «Bagh-e-Eram» έχουν μετατραπεί σε Βοτανικοί Κήποι και εποπτεύονται από τη Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σιράζ.

Εξαίσια θρησκευτικά μνημεία

Το θρησκευτικό ορόσημο της Σιράζ ήταν αναμφίβολα το «Τέμενος των Κρυστάλλων» («Shāh-é-Chérāgh») και κυριαρχούσε στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Αφιερωμένο στον Sayed Mir Ahmad (τον αδελφό του ιμάμη Reza της πόλης Μασάντ), ο οποίος πέθανε στη Σιράζ το 835 μ.Χ., το «Τέμενος των Κρυστάλλων» πρεσβεύει άλλον έναν ιερό τόπο προσκυνήματος των Ιρανών σιιτών, τον οποίο δεν παρέλειψα να επισκεφθώ.

Ο εντυπωσιακότερος χώρος του θρησκευτικού συγκροτήματος ήταν η αίθουσα με τον τάφο του Sayed Mir Ahmad. Οι τοίχοι, οι τρούλοι και όλες οι εσωτερικές επιφάνειες της αίθουσας καλύπτονταν ολοκληρωτικά από άπειρα μικροσκοπικά κομμάτια καθρέφτη, που αντανακλούσαν τα φώτα και τα χρώματα προς όλες τις κατευθύνσεις, δημιουργώντας εξαίσια οπτικά παιχνιδίσματα.

Γνωστό κι ως «Ροζ Τζαμί» –λόγω της εκτεταμένης χρήσης πλακιδίων ροζ χρώματος στην εσωτερική διακόσμησή του– το τέμενος Νασίρ αλ Μολκ (Nasir-al-Mulk) είναι το νεότερο τέμενος της Σιράζ (οικοδομήθηκε το 1897) και βρισκόταν λίγα εκατοντάδες βήματα μακριά από το «Τέμενος των Κρυστάλλων».

Επρόκειτο για ένα τζαμί μοναδικό στο Ιράν, χάρη στα ιδιαίτερα διακοσμητικά στοιχεία που υπήρχαν στο εσωτερικό των δυο αιθουσών προσευχής. Εκτός από τις ανάγλυφες διακοσμήσεις στις κολόνες και τα ψηφιδωτά σχέδια στις καμάρες, σημείο αναφοράς αποτελούσαν επίσης τα χρωματιστά βιτρό στα παράθυρα των αιθουσών, που παιχνίδιζαν το φως του ήλιου και δημιουργούσαν μια εκπληκτική πανδαισία χρωμάτων, την οποία δεν μπορώ να περιγράψω με λόγια.

Βόλτα στο κάστρο και στο παζάρι

Στην πλατεία Sahzada, στο κέντρο της Σιράζ, δέσποζε η γιγάντια πέτρινη σιλουέτα του φρουρίου Arg-e Karim Khani. Κτισμένο το 1767 από τον σάχη Karim Khan Zand για να στεγαστεί το κυβερνείο του, το Arg-e Karim Khani καταλάμβανε συνολική έκταση 4.000 τ.μ., ήταν διακοσμημένο εξωτερικά με τούβλα στο χρώμα της άμμου, ενώ στην φρουριακή αρχιτεκτονική του ξεχώριζαν τα τέσσερα στιβαρά τείχη του, που ενώνονταν με ισάριθμους κυκλικούς πύργους στις γωνίες.

Κατά την περίοδο της δυναστείας Pahlavi‎, το φρούριο Arg-e Karim Khani μετετράπη σε φυλακή, όμως, το 1971 πέρασε οριστικά στην δικαιοδοσία του οργανισμού «Iran’s Cultural Heritage Organization», ο οποίος ξεκίνησε το 1977 την αναδόμησή του – σήμερα το φρούριο Arg-e Karim Khani λειτουργεί ως μουσείο. Πριν μπω στο εσωτερικό του οικοδομήματος, αντίκρισα πάνω από την πύλη εισόδου μια υπέροχη μωσαϊκή παράσταση που απεικόνιζε τον μυθικό Ιρανό ήρωα Ρουστάν να σκοτώνει τον δαίμονα.

Και φυσικά, ο πλέον κατάλληλος τόπος για μια ουσιαστική γνωριμία και επαφή με την καθημερινότητα των κατοίκων της Σιράζ ήταν η βόλτα στο φημισμένο σκεπαστό παζάρι Βακίλ (Bazar-e-Vakil), το μεγαλύτερο της πόλης. Ανακαινισμένο τον 18ο αιώνα από τον σάχη Karim Khan Zand (το παζάρι λειτουργεί στον ίδιο χώρο από τον 11ο αιώνα), η πολύβουη αγορά Βακίλ, με τις αψιδωτές στοές και την άψογη αρχιτεκτονική των θόλων, είναι ένα από το ωραιότερα παζάρια του Ιράν.

Στο παζάρι Βακίλ, με τα βαρυφορτωμένα μικρομάγαζα, τις έντονες οσμές, τα εντυπωσιακά χρώματα και τους λαλίστατους πωλητές, μπορεί κανείς να βρει τα πάντα, από μπαχαρικά και είδη ένδυσης, μέχρι μοναδικά περσικά χαλιά και παιδικά παιχνίδια.

Τέλος, στην βορειοανατολική είσοδο της Σιράζ, πάνω στον κεντρικό οδικό άξονα, επισκέφθηκα την φημισμένη «Πύλη του Κορανίου» (Qoran Gate) – πρόκειται για τον τόπο ταφής του ιμάμη Shah Mir Ali Hamzeh. Το δωμάτιο που υπήρχε στην κορυφή της επιβλητικής πύλης κατασκευάστηκε από τον σάχη Karim Khan Zand, με σκοπό να στεγάσει στο εσωτερικό το ιερό Κοράνι. Στον χώρο της «Πύλης του Κορανίου» βρισκόταν επίσης το μαυσωλείο του Πέρση ποιητή Kermani.

Η Περσία των Αχαιμενιδών

Η Σιράζ αποτέλεσε το ορμητήριο απ’ όπου επισκέφθηκα τρεις κοντινούς αρχαιολογικούς χώρους απόλυτα συνδεδεμένους με την ιστορική διαδρομή της περσικής αυτοκρατορίας – από την ίδρυση ως την κατάλυσή της από τον Μέγα Αλέξανδρο.

Το οδοιπορικό μου πίσω στον χρόνο και την Ιστορία ξεκίνησε από την Περσέπολη (50 χλμ. βόρεια της Σιράζ), έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους του κόσμου. Ιστορικοί, συγγραφείς, περιηγητές και αρχαιολόγοι έχουν αναφερθεί στο μεγαλείο, τον πλούτο και τη μεγαλοπρέπεια της εθιμοτυπικής πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας των Περσών, που ιδρύθηκε το 510 π.Χ. από τον Δαρείο Α΄ και καταστράφηκε το 330 π.Χ. από τον Μέγα Αλέξανδρο.

Η Πύλη των Εθνών, το Παλάτι του Ξέρξη και του Δαρείου, η Αίθουσα Ακροάσεων του Θρόνου και το Θησαυροφυλάκιο αποτελούσαν τα σημαντικότερα μνημεία που αντιστάθηκαν στο χρόνο και εξακολουθούσαν να υψώνονται αγέρωχα μέσα στο άγονο οικοσύστημα της ερήμου. Η Περσέπολη περιλαμβάνεται από το 1979 στον κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Σε κοντινή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο της Περσέπολης (μόλις 5 χλμ. μακριά), στην περιοχή Νακς-ε-Ροστάμ, βρίσκονταν οι τάφοι των Βασιλέων. Εκεί αντίκρισα τέσσερα τεράστια νεκρικά μνημεία σε σχήμα σταυρού, λαξευμένα σε μια κάθετη βραχώδη πλαγιά, και τα οποία αποτελούσαν μέρος ενός ιδιαίτερα υποβλητικού και απόκοσμου τοπίου. Οι τέσσερις τάφοι που κυριαρχούσαν στο χώρο ανήκαν στον Δαρείο Α΄, τον Ξέρξη, τον Αρταξέρξη και τον Δαρείο Β΄.

Εντυπωσιακές ήταν επίσης οι ανάγλυφες παραστάσεις που δέσποζαν στο κάτω μέρος των ταφικών μνημείων, με σκηνές από τη ζωή των Σασσανιδών Βασιλέων. Απέναντι από τους τάφους ορθωνόταν ένα καλοδιατηρημένο κτίσμα τετραγωνικού ρυθμού, που εικάζεται ότι πρόκειται για ζωροαστρικός ναός.

Στον Τάφο του Κύρου

Για να προσεγγίσω τις Πασαργάδες, τον τρίτο χώρο της αρχαίας περσικής Ιστορίας, χρειάστηκε να ταξιδέψω με την μαύρη ΚΤΜ 1050 ADV περίπου 137 χλμ. βορειοδυτικά της Σιράζ. Η πόλη των Πασαργάδων, κτισμένη σε υψόμετρο 1.900 μ., υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα της περσικής αυτοκρατορίας και θεμελιώθηκε το 546 π. Χ. από τον βασιλιά Κύρο.

Δυστυχώς, τα μνημεία που είχαν διασωθεί στον αρχαιολογικό χώρο των Πασαργάδων ήταν ελάχιστα και σίγουρα λιγότερο εντυπωσιακά από εκείνα της Περσέπολης. Το γνωστότερο και πιο αντιπροσωπευτικό μνημείο των Πασαργάδων ήταν ο τάφος του Κύρου. Ήταν ένα νεκρικό μνημείο που είχε τη μορφή βαθμιδωτής πυραμίδας αποτελούμενης από επτά ψηλά σκαλοπάτια, με το νεκρικό θάλαμο στην κορυφή.

Κατά τον Στράβωνα, στο εσωτερικό του τάφου υπήρχε χαραγμένη μια σφηνοειδή επιγραφή με τα λόγια του Κύρου: «Ω άνθρωπε, εγώ είμαι ο Κύρος ο Καμβύσης, που έδωσε μια αυτοκρατορία στους Πέρσες, και που υπήρξε βασιλιάς της Ασίας. Γι' αυτό μη φθονείς τούτο το μνημείο».

Εκτός από τον τάφο του Κύρου, στον αρχαιολογικό χώρο των Πασαργάδων υπήρχαν ακόμα τα ερείπια δυο βασιλικών παλατιών, το πρόπυλο, το φρούριο Tall-e Takht στην κορυφή ενός κοντινού λόφου και ο ναός της Φωτιάς. Οι Πασαργάδες περιλαμβάνονται από το 2004 στην λίστα των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Στις Πασαργάδες, είχα μια απρόσμενη συνάντηση μ’ ένα γκρουπ του ελληνικού ταξιδιωτικού γραφείου «VERSUS TRAVEL». Έγινε ο σχετικός χαμός όταν συναντηθήκαμε στον αρχαιολογικό χώρο –όλα τα φλας στράφηκαν πάνω μου! Για λίγη ώρα, το αξιοθέατο στις Πασαργάδες ήμουν εγώ και η μαύρη μοτοσυκλέτα μου, και όχι ο τάφος του Κύρου…

Fast Info

Τι να αγοράσετε
Από το παζάρι της Σιράζ μπορείτε να αγοράσετε ασημικά και μπρούτζινα μικροαντικείμενα λεπτοδουλεμένα στο χέρι, δερμάτινα, κεραμικά, υφαντά και χειροποίητα χαλιά, χρυσά κοσμήματα, κουτάκια και κορνίζες από κόκαλο καμήλας με εκπληκτικές μικρογραφίες, αντίκες, είδη λαϊκής τέχνης, μεταξωτά, ζωγραφικές μινιατούρες και ό, τι άλλο μπορεί να χωρέσει ο νους σας.

Συνάλλαγμα
Το εθνικό νόμισμα του Ιράν είναι το Ριάλ / Iranian Rial (IRR). Συνάλλαγμα μπορείτε να προμηθευτείτε από τις κρατικές τράπεζες που υπάρχουν στο κέντρο της Σιράζ. Καλό να αποφύγετε την μαύρη αγορά συναλλάγματος στους κεντρικούς δρόμους της πόλης.

Γυναικείος ενδυματολογικός κώδικας
Ο ενδυματολογικός κώδικας στο Ιράν υποχρεώνει όλες τις γυναίκες (ντόπιες και τουρίστριες) να φορούν στο κεφάλι ένα μαντήλι για να καλύπτουν τα μαλλιά, καθώς κι ένα μακρύ φαρδύ ένδυμα (καπαρτίνα ή τσαντόρ) για το σώμα.

Απαραίτητα έγγραφα
Για τους Έλληνες πολίτες απαιτείται η έκδοση βίζας για την είσοδο στη χώρα. Βίζα μπορείτε να πάρετε από την πρεσβεία του Ιράν στην Αθήνα (Στρατηγού Καλάρη 16, τηλ. 210 6741436, 210 6741783, 210 6741937, e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., www.iranembassy.gr. Το διαβατήριο πρέπει να έχει εξάμηνη ισχύ.

Για την μοτοσυκλέτα, πρέπει να έχετε μαζί σας πράσινη κάρτα διεθνούς ασφάλισης (εκδίδεται από την ασφαλιστική σας εταιρία), διεθνές δίπλωμα (εκδίδεται από την ΕΛΠΑ) και το Carnet de Dοuane (πληροφορίες στην ΕΛΠΑ).

Πώς και πότε να πάτε
Στο Ιράν φτάνετε -εύκολα και γρήγορα- μέσω Τουρκίας. Η Σιράζ απέχει 935 χλμ. νοτιοανατολικά της Τεχεράνης. Προτιμήστε την περίοδο από Οκτώβριο μέχρι Μάιο να επισκεφθείτε την Σιράζ. Αποφύγετε τους καλοκαιρινούς μήνες, γιατί ο υδράργυρος εκτοξεύεται στους 40-42°C.

Κανόνες συμπεριφοράς
Στο Ιράν, όπως σε κάθε μουσουλμανική χώρα, δεν επιτρέπεται η φωτογράφηση των γυναικών. Πριν το επιχειρήσετε, ρωτήστε πρώτα την ίδια ή τον άντρα της. Επίσης, θυμηθείτε ότι οι άντρες δεν χαιρετούν μια γυναίκα με χειραψία.