Κείμενο, φωτογραφίες: Γιώργος Αμάραντος, Εύη Κλαδούχου

Το ταξίδι «Αναζητώντας το Μεξικανικό Όνειρο» που αποτελεί μέρος της ευρύτερης ιδέας με τίτλο “World around the World” ξεκίνησε στις 15 Νοεμβρίου του 2016. Στο ταξίδι αυτό ο φωτογράφος Γιώργος Αμάραντος και η ψυχοθεραπεύτρια Εύη Κλαδούχου ως επιβάτες μιας BMW F 800 GS καταγράφουν τη διαδρομή τους στην απεραντοσύνη του Μεξικού. Μπορείτε να διαβάσετε το 1ο μέρος ΕΔΩ και το 2ο μέρος ΕΔΩ.

Οαχάκα - Πολύ το βάρος, πολλή η μπύρα, πολλά τα τάκος – λίγο το κακό

Φτάσαμε στην πόλη, είχε πέσει ο ήλιος. Η κίνηση μεγάλη και καθυστερούσε το πλησίασμα του κέντρου όπου βρίσκονταν τα περισσότερα ξενοδοχεία. Η Gorda, από το υψόμετρο και την ζέστη, βράζει. Για δύο τετράγωνα, μισή ώρα. Την έσβησα να ξεκουραστεί μετά από 600 χιλιόμετρα. Δεν αντέχει την κίνηση της Οαχάκα στις 8 η ώρα που κλείνουν τα μαγαζιά.

Ευκαιρία να χαζέψουμε τον κόσμο γύρω μας. Μια κομμώτρια τρέχει πίσω από δύο δεκαπεντάχρονα που της πήραν την είσπραξη της ημέρας. Αυτήν την ώρα οποιαδήποτε πόλη στην Λατινική Αμερική είναι επικίνδυνη. Οι αστυνομικοί με τις στολές πολύ χοντροί για να τρέξουν και να βοηθήσουν την γυναίκα, κουβαλάνε και τέσσερα σιδερικά απάνω τους. Πολύ το βάρος, πολλή η μπύρα, πολλά τα τάκος -λίγο το κακό, δέκα, δεκαπέντε κουρέματα χάθηκαν. Κινηματογραφικό το διάλειμμα για εμάς, ουσιαστικό για την Gorda. Πού θα πάει; Θα τα διανύσουμε αυτά τα τρία-τέσσερα τετράγωνα που μας έχουνε μείνει.

Έπρεπε να βρούμε ξενοδοχείο με estasionamiento, πάρκινγκ επί το ελληνικότερον. Η Posada del Rosario με το ροζ της χρώμα που το πρωί απέκτησε έναν τόνο φούξια, πληρούσε τις προϋποθέσεις. Το εσωτερικό αίθριο με τα δωμάτια γύρω-γύρω στο ισόγειο και τον πρώτο όροφο ήταν όσο colonial χρειαζόταν για να θυμίζει «Νέα Ισπανία».

Αφήσαμε τα πράγματα και βγήκαμε αμέσως έξω. Η πόλη άλλαζε βάρδια. Έκλειναν και τα τελευταία μαγαζιά στο πολύβουο κέντρο και τα βραδινά τροχήλατα «εστιατόρια» στήνονταν στις γωνίες. Ένα ποδήλατο ντυνόταν με πάγκο και μια επιφάνεια ψησίματος για να ταΐσει ντόπιους και λιγότερο τουρίστες. Βρίσκεις pero caliente, hamburgesas, tacos διαφόρων ειδών, παγωτά… όλα γύρω στο ένα ευρώ. Κάποιοι πάγκοι ήτανε χώρος σύναξης των ντόπιων, να πιούνε καμιά μπύρα στο πόδι, να πούνε δυο κουβέντες και να γυρίσουν σπίτια τους. Σ’ άλλους έβλεπες μια μάνα να ψήνει και κάτω στο δρόμο τα μικρά της να παίζουν ακόμη, άλλα να είναι έτοιμα να κοιμηθούν και κάποια μεγαλύτερα να βοηθάνε μαθαίνοντας τη δουλειά για το μέλλον.

Η επαρχία της Οαχάκα, παρά την κοσμοπολίτικη λάμψη της ομώνυμης πόλης, είναι από τις πιο φτωχές του Μεξικού. Το βράδυ που κοπάζει η παραπλανητική βοή, μπορείς να πάρεις γεύση της φτώχειας των ανθρώπων της. Φάγαμε εξαιρετικά σε ντόπιο εστιατόριο με μπουφέ. Ό,τι πάρεις κι όσο πάρεις με 90 πέσος, 4,50 ευρώ. Η Οαχάκα φημίζεται για την μοναδικότητα της ντόπιας κουζίνας της που την χαρακτηρίζουν τα πολύχρωμα mole, σάλτσες με βάση τους ξηρούς καρπούς, διαφόρων ειδών και χρωμάτων πιπεριές και μπαχαρικά. Οι φτωχοί θα τρώγανε στον δρόμο, οι μεσαίοι στα ντόπια εστιατόρια και οι πλούσιοι Μεξικανοί μαζί με τους τουρίστες στα πιο fancy μέρη της πόλης.

Στο κέντρο της πόλης δεσπόζει το Zocalo, λέξη που περιγράφει σχεδόν κάθε πλατεία στο Μεξικό μικρού ή μεγάλου μεγέθους. Για τόσο νωρίς το βράδυ και για τέτοια περίοδο του χρόνου ήταν ασυνήθιστα ήσυχο. Πέρυσι το Γενάρη που σεργιάνιζα μόνη μου, η πλατεία ήταν γεμάτη κόσμο, μια μπάντα έπαιζε μουσική και ο κόσμος ο περαστικός ή αυτός που καθόταν στα γύρω μαγαζιά σηκωνόταν να χορέψει. Ντάμες και καβαλιέροι μπορεί να προέρχονταν από διαφορετικά τραπέζια και να εναλλάσσονταν. Κι ο κόσμος τους χάζευε και τραβούσε φωτογραφίες.

Ο Γιώργος σχολίασε πρώτος την αλλαγή. Στα δύο χρόνια που είχε να επισκεφθεί την Οαχάκα η πορεία της πόλης ήταν ακόμη πιο φθίνουσα από τη δική μου περσινή εικόνα. Υπήρχε μια αίσθηση παραίτησης. Το κέντρο της Οαχάκα με την έντονη τουριστική και επιχειρηματική δραστηριότητα είχε κουραστεί από τη δεκαετή κατάληψή του από τους απεργούς δασκάλους, ίσως είχαν κουραστεί και οι ίδιοι παρόλο που συνέχιζαν…

Δέκα χρόνια απεργία

Η ιστορία ξεκίνησε το Μάη του 2006 όταν το συνδικάτο των εκπαιδευτικών της Οαχάκα, οργάνωσε καθιστική διαμαρτυρία κατά των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που ήθελε να επιβάλει ο πρόεδρος του Μεξικού Pena Nieto. Μετά από έναν μήνα διαμαρτυρίας ο τότε κυβερνήτης της Οαχάκα, αρνήθηκε να δει αντιπροσωπεία των εκπαιδευτικών και κάλεσε την ομοσπονδιακή αστυνομία να επέμβει. Τον Ιούλιο, τέσσερις άοπλοι δάσκαλοι σκοτώθηκαν και πάρα πολλοί τραυματίστηκαν μετά από επίθεση καταστολής των ομοσπονδιακών «ΜΑΤ». Τον γενικό, πια, ξεσηκωμό που σήμανε η πορεία των 500.000 εκπαιδευτικών, φοιτητών, κατοίκων της Οαχάκα και γειτονικών χωριών, ακολούθησε το στήσιμο οδοφραγμάτων που θα προστάτευαν την καθιστική διαμαρτυρία στο κέντρο της πλατείας. Την πεντάμηνης διάρκειας διαμαρτυρία, κλήθηκαν να κατασιγάσουν 11. 000 ομοσπονδιακοί αστυνομικοί μαζί με τον μεξικανικό στρατό. Οι τότε νεκροί έφτασαν τους 17.

Τον Σεπτέμβρη του 2014 περισσότεροι από 100 φοιτητές στην πόλη Τίξτλα της επαρχίας Γκερέρο, ξεκίνησαν για την Ιγουάλα προκειμένου να συμμετάσχουν σε διαμαρτυρία για τις κυβερνητικές πρακτικές χρηματοδότησης και προσλήψεων στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας. Στόχος των φοιτητών ήταν να διακόψουν σχετική εκδήλωση στην Ιγουάλα για να προβάλλουν τα αιτήματά τους. Τουλάχιστον τρεις φοιτητές αλλά και τρεις πολίτες σκοτώθηκαν τις ώρες που ακολούθησαν στην ευρύτερη περιοχή, ενώ αρκετοί φοιτητές κατήγγειλαν την απαγωγή από την αστυνομία συμφοιτητών τους. Συνολικά 43 νεαροί αγνοούνταν. Τις επόμενες μέρες 28 φοιτητές βρέθηκαν σε ομαδικό τάφο. Ντροπιαστική στιγμή για την μεξικανική ιστορία…

Μόλις πρόσφατα, τον Ιούνιο του 2016, στη γειτονική της Οαχάκα πόλη, Νοτσιξτλάν, στις συγκρούσεις διαδηλωτών και αστυνομικών σκοτώθηκαν 6 άνθρωποι και πολλοί τραυματίστηκαν… Τα γεγονότα έως το 2014 τα αποδίδει σε όλη τους την δραματική έκταση ο Γιώργος Αυγερόπουλος στον «Εξάντα» του (βλ. «Οι επαναστάτες της Οαχάκα», https://www.youtube.com/watch?v=bVu5hFZ7ayQ)

Η Οαχάκα έχει φθαρεί από το βάρος των νεκρών της και εμείς προβληματισμένοι πήγαμε για ύπνο.

Βόλτα around Οαχάκα

Την ισπανική αποικιακή αρχιτεκτονική της Οαχάκα μπορείς να την δεις και να την θαυμάσεις και το βράδυ, θα έπρεπε, όμως, να περιμένεις την ημέρα για να απολαύσεις την αίγλη που αποκτά με το φως του ήλιου καθώς αντανακλά πάνω στα υπέροχα χρώματα των κτηρίων της. Παρά τη σεισμικότητα της περιοχής, έχουν διασωθεί εξαιρετικά δείγματα αυτής της αρχιτεκτονικής που τη συναντά κανείς στα οικήματα που φιλοξενούν σήμερα αίθουσες τέχνης και μουσεία σύγχρονης και παραδοσιακής τέχνης, όπως επίσης και στους δύο μεγάλους ναούς στο κέντρο της Οαχάκα. Η πόλη που σήμερα την κατοικούν 300.000 άνθρωποι βρίσκεται σε υψόμετρο 1555 μέτρων στο κέντρο τριών εύφορων κοιλάδων που σχηματίζουν αντίστοιχοι ποταμοί.

Οι Ισπανοί ίδρυσαν την πόλη στα 1529, αλλά η φήμη της επαρχίας της Οαχάκα προϋπήρχε και ίχνη της περιοχής υπάρχουν από τους προϊστορικούς χρόνους. Η πόλη Monte Alban, στον παρακείμενο λόφο, υπήρξε το κέντρο του πολιτισμού των Ζαποτέκων που έφτασε στην ακμή του μεταξύ του 350 και 700 μ.Χ. Τους Ζαποτέκους (Zapotecs) κατέλαβαν γύρω στο 1200 οι Μιξτέκοι (Mixtecs), ενώ και τους δύο προηγούμενους πολιτισμούς κατέλαβαν οι Αζτέκοι (Aztecs) στα τέλη του 15ου αιώνα και τις αρχές του 16ου μ.Χ. Πρόκειται για μία πόλη που δεν βαριέσαι να την περπατάς και να την ανακαλύπτεις! Θα μπορούσα να γράφω ώρες για την «προσωπική» μου Οαχάκα, αλλά θα έμοιαζα με τουριστικό οδηγό.

Εκτός όμως από την βόλτα, είχαμε κι έναν άλλον στόχο. Να περάσουμε από το κατάστημα Macedonia, που χθες το βράδυ ήταν κλειστό, για να συναντήσουμε τον Έλληνα ιδιοκτήτη του. Ο Γιώργος ήξερε από προηγούμενες επισκέψεις του ότι ένας Έλληνας έχει το κατάστημα αλλά δεν τον είχε γνωρίσει ως τώρα. Αντί του Αλέκου Γκαντόνα, συναντήσαμε τη γυναίκα του, την Φλορ, η οποία μόλις έμαθε την καταγωγή μας, μας μίλησε ελληνικά. Τι περίεργη αίσθηση να ακούς την γλώσσα σου να την μιλάει Μεξικανή στο κέντρο της Οαχάκα! Η Φλορ δεν είχε ζήσει ποτέ στην Ελλάδα, παρά μόνο κάποιες καλοκαιρινές διακοπές, αλλά είχε θεωρήσει υποχρέωσή της να μάθει τη γλώσσα για να επικοινωνεί στις σύντομες επισκέψεις της με τα πεθερικά της και την ευρύτερη οικογένεια του άνδρα της. Έχοντας διδάξει κάποια χρόνια ελληνικά σε ξένους που ζούσαν στην Ελλάδα και κοπίασαν πολύ για να μάθουν τη γλώσσα, αντιλαμβανόμουν το μέγεθος της προσπάθειάς της και την θαύμασα.

Μας είπε ότι θα βρούμε τον Αλέκο το απόγευμα στο άλλο του κατάστημα με ρούχα στο κέντρο. Το Μακεδονία πουλούσε κατά κύριο λόγο είδη για το σπίτι. Ο Αλέκος μας υποδέχτηκε με ένα τεράστιο χαμόγελο και ειλικρινή χαρά που θα έσμιγε με συμπατριώτες του. «Πάμε για ένα κρασί στο σπίτι;» είπε. Εννοούσε όμως mezcal, το τοπικό, ευρέως διαδεδομένο ποτό του νότου από την απόσταξη του κάκτου της Αγαύης. Στο αυτοκίνητο προς το σπίτι του, λίγο έξω από το κέντρο της Οαχάκα, ο Αλέκος αποδείχτηκε πολύ καλός γνώστης των μεταναστευτικών κυμάτων της σύγχρονης Ελλάδας αλλά και ισάξια γνώστης της μεξικανικής ιστορίας.

Οι Έλληνες της Οαχάκα

Ο Αλέκος

Το σπίτι του Αλέκου ευκατάστατο και αποτέλεσμα χρόνων σκληρής εργασίας δικής του και της Φλορ. Ξεκίνησε από ένα χωριό της Κοζάνης πριν από 34 χρόνια για να σπουδάσει μηχανολόγος γεωτρήσεων στη Ρουμανία. Εργάστηκε λίγο εκεί και έφυγε για την Αμερική. Άρχισε να δουλεύει στην Αμερική και στο πανεπιστήμιο που μάθαινε την γλώσσα, γνώρισε την Φλορ. Φύγανε για διακοπές με αυτοκίνητο να πάνε να γνωρίσουν τα μέρη της Φλορ από το Σικάγο στην Οαχάκα. Από τότε είναι μαζί, με κάποια χρόνια πάλι δουλειάς στην Αμερική και μετά μόνιμα στην Οαχάκα. Του άρεσε από την αρχή του Αλέκου το Μεξικό και η Οαχάκα. Του έδωσαν την αίσθηση ότι γυρίζει με γόνιμο τρόπο, σ’ αυτό που άφησε πίσω του στην πατρίδα. Στην αίσθηση ύπαρξης οικογενειακών δεσμών και αμοιβαίας αναγνώρισης στον κοινωνικό περίγυρο. Στην Αμερική, λέει ο Αλέκος, δεν ήμουν τίποτα, δεν αναγνώριζα και δεν με αναγνώριζε κανένας. Εδώ όλοι με ξέρουν, λένε ο Έλληνας! Και είναι και ο μοναδικός μόνιμος της Οαχάκα.

Αυτό το υποστηρικτικό περιβάλλον μαζί με το δικό του επιχειρηματικό δαιμόνιο και τις ευκαιρίες που πρόσφερε το Μεξικό, τον βοήθησαν να αναπτυχθεί. Έχει σημασία, αναφέρει, πώς φεύγεις από την πατρίδα σου. «Εγώ δεν έφυγα γιατί πεινούσα ή λόγω πολιτικών φρονημάτων, έφυγα για να σπουδάσω προερχόμενος από μια οικογένεια που έβγαζε κάτι παραπάνω από τα προς το ζην». Παρόλο όμως που δεν έφυγε ως οικονομικός μετανάστης, βρέθηκε χρόνια μετά να έχει την ευθύνη της σίτισης, μετά από διαγωνισμό, των παράνομων μεταναστών στα αντίστοιχα hot spots. Αυτή η αντιστοιχία με την Ελλάδα του σήμερα, τον οδηγεί σε ευρύτερο παραλληλισμό των δύο χωρών. Η Ελλάδα είναι το σταυροδρόμι δύσης και ανατολής και το Μεξικό βορρά και νότου. Ο δρόμος για την γη της επαγγελίας, τις ΗΠΑ, περνά από το Μεξικό. Ο Αλέκος και η Φλορ εκτός από υπόδειγμα φιλοξενίας, συνέβαλαν κατά πολύ να κατανοήσουμε την ιστορία και την κοινωνία της Οαχάκα και του Μεξικού.

Ο Βασίλης

Το επόμενο πρωινό ο Αλέκος μας είχε κλείσει ραντεβού στην άλλη του επιχείρηση, το εστιατόριο “El Griego”, με τον Βασίλη Γιοκαρίνη, έναν άλλον Έλληνα και την Αλεξάνδρα Robinson από τον Καναδά που ζούσαν στο χωριό San Andres de Huajapam, λίγο έξω από την Οαχάκα. Την ευθύνη του εστιατορίου έχει αναλάβει ο νεαρός γιος του Αλέκου, ο Δημήτρης. Μιλάει ελληνικά καλά, φροντίδα του πατέρα του αλλά και της μητέρας. Η μητέρα μου είναι τα φασόλια και ο πατέρας μου το τζατζίκι είπε, θέλοντας να δείξει την επιρροή του και από τις δύο κουλτούρες. Νιώθω πιο πολύ Μεξικανός αλλά και από την Ελλάδα έχω «κάτι». Η μουσική που ακούω είναι από τον πατέρα μου και από τον παππού μου, ελληνική.

Ο Βασίλης , από την άλλη, χαρακτήρισε τον εαυτό του «ψευτοέλληνα» και ενώ το είπε χαριτολογώντας και σε αντίθεση με την βεβαιότητα του Αλέκου για την ισχύ της ελληνικής καταγωγής του, εξέφραζε παράλληλα, όπως αποκάλυψε η συζήτηση, την αμηχανία για το ποια είναι η ταυτότητά του, για το πώς αυτοπροσδιορίζεται. Είμαι από την αρχή «μπερδεμένος» λέει, όσον αφορά την ταυτότητά μου. Γεννημένος στο Κουβέιτ και μεγαλωμένος για κάποια χρόνια εκεί, περνούσε τα καλοκαίρια έως τα 12 του χρόνια, στη Σάμο, τόπο καταγωγής των γονιών. Πήγαινε σε αγγλικό σχολείο και συνέχισε εύκολα όταν έφυγαν για τον Καναδά στην εφηβεία του. Τέλειωσε το σχολείο και το πανεπιστήμιο, ηλεκτρολόγος μηχανικός, στον Καναδά και μετά άρχισε τα ταξίδια με το ποδήλατό του.

Το 1997 ως το 1999 έζησε στο Μεξικό και το ταξίδεψε αρκετά ποδηλατώντας. Την αγάπη του για το ποδήλατο και την κάλυψη μεγάλων αποστάσεων την έκανε επάγγελμα. Για 16 χρόνια, αρχικά με έναν φίλο και αργότερα με την Αλεξάνδρα, οργάνωνε ποδηλατικό τουρισμό ξεκινώντας από τα βουνά της Οαχάκα και φτάνοντας ως τις παραλίες του Ειρηνικού, περίπου 200 χιλιόμετρα. Με το ποδήλατο έχουν περάσει με την Αλεξάνδρα διακοπές και στην Ελλάδα. Μάλιστα είχαν περάσει και από τα μέρη μας και γνώριζαν το Ξυλόκαστρο.

Συνεχίσαμε την κουβέντα μας την επόμενη μέρα στο σπίτι τους στο χωριό. Μας είπε ότι μετά από αποχή 6 χρόνων όταν σπούδαζε, ξαναβρήκε την Ελλάδα ως ενήλικος και ως προσωπική επιλογή πια και όχι των γονιών. Η Ελλάδα πάντα με συγκινεί, μου λείπει, μου αρέσει. Η επιλογή του Μεξικού ως τόπος μόνιμης διαμονής και για την Αλεξάνδρα και για τον Βασίλη ήρθε ως αντίδραση στον ταχύ και πολύπλοκο τρόπο ζωής της μεγαλούπολης του Τορόντο αλλά και για το ζεστό του κλίμα. Ωστόσο για τον Βασίλη σε βαθύτερο επίπεδο, το Μεξικό φέρνει πιο κοντά την Ελλάδα και τον τρόπο ζωής που είχε βιώσει στα παιδικά του χρόνια στη Σάμο. Οι άνθρωποι λένε καλημέρα ο ένας στον άλλον και γνωρίζονται, λέει. Ζούνε απλά την καθημερινότητά τους. Τώρα που δεν οργανώνει πια ποδηλατικό τουρισμό, ασχολείται με διάφορα. Μας φίλεψε σοκολατάκια που φτιάχνει μόνος του από την περίφημη σοκολάτα της Οαχάκα, μας έδωσε δώρο σαπούνια χειροποίητα με αιθέρια έλαια και ένα πολύ ωραίο φυτικό απωθητικό κουνουπιών. Θα αποδειχθεί πολύ χρήσιμο για τη συνέχεια του ταξιδιού μας!

Μπορείτε να παρακολουθείτε live την εξέλιξη του ταξιδιού ΕΔΩ.

Φωτογραφίες