Οδοιπορικό στη Βοσνία! Περιπλάνηση σ’ ένα γεωγραφικό χώρο διασταυρωμένων πεπρωμένων, όπου τα παιδιά παίζουν και πάλι άφοβα και οι νότες από τα χάλκινα μιλούν ξανά για αγάπη. Οδοιπορικό στη Βοσνία! Ταξίδι σ’ ένα διαχρονικό σταυροδρόμι θρησκειών και ετερόκλιτων πολιτισμών, με πολύπαθο παρελθόν και γυάλινο μέλλον. Οδοιπορώ στη Βοσνία! Θέλει ψυχή και γνώση…

Η γνωριμία

Με τον Ζόραν γνωριστήκαμε τυχαία σε μια συναυλία του Γκόραν Μπρέγκοβιτς στη Θεσσαλονίκη. Ο ξανθός Βόσνιος, με τον χειμαρρώδη λόγο και το ασυγκράτητο πάθος για τις χαρές της ζωής, με κέρδισε από την πρώτη κιόλας στιγμή. Σωστός Βαλκάνιος! Μου άρεσε να ακούω τον Ζόραν να μου διηγείται ιστορίες από την πατρίδα του, τότε που ήταν έφηβος. Για το πανηγύρι που γινόταν κάθε Αύγουστο στο χωριό του κοντά στο Σαράγιεβο, τις κοπάνες του στο γυμνάσιο και τα νεανικά πάρτυ στα νερά του ποταμού Μιλιάτσκα, όπου κουβαλούσαν τα κασόνια με τις μπύρες και τα κασετόφωνα με τις λαθραίες ροκ κασέτες. Αλλά και αργότερα, σαν φοιτητής. Για τον πρώτο του δυνατό έρωτα στο πανεπιστήμιο του Σαράγιεβο, την ιατρική που δεν πρόλαβε να τελειώσει και το αξέχαστο ταξίδι που έκανε με τον ξάδελφό του, από το Σαράγιεβο στο Βελιγράδι μ’ ένα ZASTAVA 750: «Αυτό το ταξίδι κράτησε μια βδομάδα. Σταματούσαμε στα χωριά καθοδόν, δουλεύαμε, μας κερνούσαν, διανυκτερεύαμε στα χωράφια. Ήταν ονειρικές εμπειρίες, ξένοιαστες εποχές…»

Όντως, ήταν εποχές δημιουργικής συνύπαρξης, όπου Σέρβοι, Κροάτες, Βόσνιοι, Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί, όλοι Σλάβοι, κατοικούσαν αρμονικά στην ίδια γειτονιά των Βαλκανίων, μιλούσαν την ίδια γλώσσα και μοιράζονταν τα ίδια όνειρα για τη ζωή. Οι ματωμένες παρακαταθήκες ενός πολυτάραχου ιστορικού παρελθόντος, μοιάζουν να έχουν ξεχαστεί. Μέχρι που ένας πυροβολισμός στη πομπή μιας ορθόδοξης γαμήλιας τελετής γίνεται η σπίθα που βάζει φωτιά σ’ αυτή την πολυπολιτισμική μπαρουταποθήκη της Βαλκανικής. Ήταν αρχές της δεκαετίας του 1990. Αμέσως, οι μνήμες όλων τρέχουν πίσω στο χρόνο και στην Ιστορία. Από έναν πυροβολισμό είχε ξεκινήσει άλλωστε και ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, όταν στις 28/6/1914 δολοφονήθηκε στο Σαράγιεβο ο διάδοχος του αυστριακού θρόνου, Φραγκίσκος Ιωσήφ. Τραγικά παιχνίδια της μοίρας ή μήπως μια  σατανική σύμπτωση;

Τα στοιχεία για το Σαράγιεβο

Νόμιζα πως η καρδιά μου θα σπάσει κάθε φορά που άκουγα τον Ζόραν να μου διηγείται ιστορίες από την πατρίδα του, την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Τον βομβαρδισμό του χωριού του από τις σερβικές δυνάμεις, τα εξαθλιωμένα καραβάνια της προσφυγιάς και τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Βόσνιων παραστρατιωτικών. Σοκαρισμένος άκουγα από τα χείλη του για τα ναρκοπέδια του θανάτου, τα παγιδευμένα με εκρηκτικά οπωροφόρα δέντρα, τους ελεύθερους σκοπευτές και το ταξίδι της προσφυγιάς που έκανε με την οικογένειά του, από το Σαράγιεβο στο Μόσταρ:«Δέκα μέρες ταξιδεύαμε, δίχως ουσιαστικό προορισμό. Πορευόμασταν σε κομβόι με άλλους πρόσφυγες. Ψάχναμε στα χωριά για τρόφιμα, κοιμόμασταν σε βομβαρδισμένες κατοικίες, περπατούσαμε για χιλιόμετρα μέσα στο κρύο και τη βροχή. Ήταν μια εφιαλτική εμπειρία, που δεν θα ξεχάσω ποτέ…»  

Η γνωριμία με τον Ζόραν κράτησε κάμποσα χρόνια. Εγώ στην Αθήνα και εκείνος στη Θεσσαλονίκη. Όποτε πήγαινα στη συμπρωτεύουσα ανταμώναμε. Κάποια στιγμή όμως χαθήκαμε. Εντελώς τυχαία, έμαθα από έναν κοινό γνωστό πως ο Ζόραν είχε γυρίσει πίσω στη πατρίδα του, στο Σαράγιεβο. «Αν βρεθείς ποτέ από Βοσνία μεριά πήγαινε να τον βρεις και δώσ’ του χαιρετίσματα» μου είπε και μου έδωσε δυο τηλέφωνα και τη διεύθυνση του Ζόραν στο Σαράγιεβο.  

Ανοιχτοί ουρανοί

Βαλκάνια! Τόσοι τόποι, τόσοι άνθρωποι, τόση ιστορία γύρω μου. Ανέκαθεν ήθελα να πάω παντού και να γνωρίσω τα πάντα στα Βαλκάνια. Να συνομιλήσω με τους αγέρωχους κατοίκους ενός γεωγραφικού χώρου που δονείται από ιστορικότητα. Να αφουγκραστώ ανεκπλήρωτα όνειρα, εθνικιστικά πάθη, πολυτάραχες ιστορικές διαδρομές, θρησκευτικές αντιπαλότητες και ξεφτισμένα κομμουνιστικά ιδεώδη. Να περιπλανηθώ σε πολιτείες ξακουστές, φορτωμένες με μύθους και άδηλες υποσχέσεις. Πάντα ήθελα να περπατήσω στα ζωντανά, φιλόξενα και πολυσύνθετα Βαλκάνια!

Σαράγιεβο, κεντρικός πεζόδρομος Φεράντιγια (Βάσε Μισκίνα). Να λοιπόν, που οι ουρανοί ήταν ανοιχτοί και άκουσαν επιτέλους την επιθυμία μου! Ναι, το οδοιπορικό μου στα Βαλκάνια έχει ξεκινήσει, και εγώ κοιτάω μπροστά, μέσα στο ταξίδι. Είμαι καθισμένος σ’ ένα από τα πολλά καφέ-μπαρ του πιο πολυσύχναστου σημείου της πόλης και παρακολουθώ με ενδιαφέρον το ανθρώπινο «τσουνάμι» που περνά μπροστά μου. Φωνές, κίνηση, λαμπερά πρόσωπα, τουρίστες, μεγάλες νεανικές παρέες. Καταγράφω με έκπληξη εικόνες ενός Σαράγιεβου απρόσμενου, που πάλλεται από ζωντάνια, ένταση και ευχάριστη αναστάτωση! Ειλικρινά χαίρομαι και ευγνωμονώ βαθιά τη βοσνιακή πρωτεύουσα. Πάντα ευγνωμονώ έναν καινούριο ταξιδιωτικό προορισμό, γιατί αισθάνομαι πως κρατά εμένα ζωντανό και τη ψυχή μου νέα!

Η εμπειρία «Σαράγιεβο» είχε αρχίσει το προηγούμενο βράδυ και θα συνεχιζόταν με τον ίδιο ενθουσιασμό για τις δυο επόμενες μέρες. Με τη ψυχή ανοιχτή και τα μάτια να κοιτάζουν πίσω στον ορίζοντα, έχω επιδοθεί σ’ ένα άθροισμα εμπειριών. Ο καφές «δροσίζει» το ποτήρι και το απαλό αεράκι γυρίζει πίσω τις σελίδες του ημερολογίου: «…μετά το Βελιγράδι και την Σερβία, σειρά είχε η Μπάνια Λούκα (Banja Luka) στη Βόρεια Βοσνία να με υποδεχτεί! Αντί όμως να φτάσω εκεί μέσω του επαρχιακού οδικού δικτύου της Βορειοανατολικής Βοσνίας, προτίμησα να ταξιδέψω στον αυτοκινητόδρομο Βελιγράδι - Ζάγκρεμπ και να εισβάλω στη Βοσνία από τα βόρεια σύνορά της με την Κροατία. Γρήγορα και ξεκούραστα!...Η Μπάνια Λούκα, κτισμένη στις όχθες του ποταμού Vrbas, είχε την ατυχία να αποτελεί το στρατιωτικό κέντρο των Σέρβων αυτονομιστών στη διάρκεια του εμφυλίου. Το κάστρο στο κέντρο της πόλης είναι το μοναδικό αξιοθέατό της, αφού οι Σέρβοι το 1993 ανατίναξαν 16 από τα ιστορικότερα τζαμιά της Μπάνια Λούκα, ολοκληρώνοντας έτσι τις καταστροφές που είχαν υποστεί τα θρησκευτικά κτίσματα στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, αλλά  και από ένα ισχυρό σεισμό το 1969...Περίπου 240 χλμ. χωρίζουν την Μπάνια Λούκα από το Σαράγιεβο. Επέλεξα την επαρχιακή διαδρομή Banja Luka- Jajce-Travnik-Zenica-Sarajevo, που σύμφωνα με τις πληροφορίες μου είναι μια από τις ομορφότερες των Βαλκανίων. Έτσι, αρκετά περίεργος και ανυπόμονος ξεκίνησα για να…»

Πειρασμοί και ομοιότητες

Για μια στιγμή, η μελάνη στο στυλό παγώνει. Το ίδιο και το βλέμμα μου. Μπροστά μου περνούν άλλες δυο καλλίγραμμες Βόσνιες. Πραγματικές θεές! Ακόμα και άγιο κολάζουν αυτά τα θηλυκά! Πρόστυχες αντρικές σκέψεις με «πολιορκούν». Αχ, πώς να αντισταθείς στην ακαταμάχητη γυναικεία ομορφιά της σλάβικης φυλής; Άντε τώρα να συγκεντρωθείς! Λοιπόν, πού είχαμε μείνει; «…αφήνοντας πίσω μου την Μπάνια Λούκα με προορισμό το Σαράγιεβο, μια ταινία δρόμου ξεκινούσε. Πρωταγωνιστής ο ποταμός Vrbas, που αυλακώνει το σκληροτράχηλο κορμί της Κεντρικής Βοσνίας, και «κομπάρσοι» τα γραφικά μουσουλμανικά χωριά και οι κεραμόσκεπες κωμοπόλεις που φιλοξενούνται στη στενή καταπράσινη κοιλάδα του αργόσυρτου ποταμού. Με αχώριστη συντροφιά την κοίτη του Vrbas, που άλλοτε «έτρεχε» δίπλα στην στριφογυριστή ασφάλτινη λωρίδα και άλλοτε χανόταν στο βάθος του φαραγγιού, βρέθηκα να οδοιπορώ σ’ έναν τόπο ευλογημένο από τη φύση. Η άγρια ομορφιά και γοητεία του ορεινού τοπίου της διαδρομής ήταν πέρα για πέρα καθηλωτική…Λίγο πριν την μεσαιωνική κωμόπολη Jajce, ένα ασύλληπτης ωραιότητας πανοραμικό θέαμα έκανε την εμφάνισή του: η κοίτη του Vrbas ελισσόταν στο βάθος του φαραγγιού σαν ένα τεράστιο γαλάζιο φίδι πάνω στο καταπράσινο ορεινό τοπίο των Δειναρικών Άλπεων. Εδώ στη Βοσνία, η δύναμη του νερού εκφράζει απόλυτα το μεγαλείο της τοπικής πληθωρικής φύσης…»

Ξαφνικά, μένω αποσβολωμένος να κοιτώ έναν ξανθό άντρα που βαδίζει αργά, κόντρα στο ανθρώπινο ποτάμι του πεζόδρομου. Αναστατώνομαι. Δεν μπορεί να είναι αλήθεια! Ο Ζόραν! Ναι, αυτός είναι! Τρέχω ξοπίσω του και τον σταματώ. Ο ξανθός Βόσνιος γυρνά απότομα, με κοιτά απορημένος και εγώ παγώνω! Μοιάζει αρκετά στον Ζόραν, αλλά δεν είναι αυτός. Συγγνώμη φίλε, λάθος!
Με διάχυτη την απογοήτευση της λάθος εκτίμησης, επιστρέφω στο τραπέζι μου, έτοιμος να βυθιστώ και πάλι στις σελίδες του ημερολογίου. Δεν προλαβαίνω όμως. Ένας καλοντυμένος νεαρός, μάρτυρας της σκηνής, ήρθε και έκατσε μαζί μου! Αρκετά φιλικός και πρόσχαρος, με γνώρισε στην παρέα του που έτρωγε στο διπλανό τραπέζι, όπου και μετακόμισα. Ήταν όλοι τους μουσικοί, μέλη ενός συγκροτήματος που έπαιζαν σ’ ένα jazz-club, λίγα τετράγωνα παρακάτω.

Έμαθα πολλά από αυτούς. Όχι για τα μουσικά-καλλιτεχνικά δρώμενα της πόλης. Αφουγκράστηκα περιστατικά και μνήμες ενός τραγικού εμφυλίου πολέμου, που πίστευαν πως θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Κατέγραψα αυθεντικές μαρτυρίες για τόπους που ερημώθηκαν και ζωές που χάθηκαν. Περίπου 10.500 συμπολίτες τους σκοτώθηκαν στην διάρκεια του τριετούς εμφυλίου και άλλοι 50.000 τραυματίστηκαν! Κάποια στιγμή δεν αντέχω, τους ρωτώ: «Ποιοι είναι αθώοι και ποιοι ένοχοι;» Όσο και αν επέμενα όμως, ξεκάθαρη απάντηση δεν έλαβα. «Δεν θα χτίσουμε το αύριο με υλικά του χθες!» μου δήλωσαν όλοι τους κατηγορηματικά. Έλαβα όμως μια υπόσχεση. Θα με βοηθούσαν να βρω τον Ζόραν, αφού τα τηλέφωνα που είχα στη διάθεσή μου δεν απαντούσαν. Έπρεπε να ψάξω να τον βρω στις γειτονιές του Νέου Σαράγιεβου.   

Στην Ιερουσαλήμ της Ευρώπης

Από το ανοιχτό παράθυρο του πολυώροφου ξενοδοχείου εισβάλλουν οι ανάκατες μυρωδιές της πόλης, ο θόρυβος των αυτοκινήτων και κάποιες πρώτες δειλές ηλιαχτίδες. Μαζί μπαίνει όμως και η διαπεραστική φωνή του μουεζίνη που καλεί σε προσευχή τους μουσουλμάνους πιστούς της πόλης. Για μια στιγμή σαστίζω! Πιάνω τον εαυτό του να αναρωτιέται αν βρίσκομαι στο Σαράγιεβο, σε ευρωπαϊκό έδαφος, ή στα βάθη της Ανατολής! Τρέχω στο παράθυρο και κοιτώ έξω τη πόλη, τη ζωή που μόλις ξεκινά. Βλέπω τον ποταμό Μιλιάτσκα που διαρρέει την πόλη, τις ιστορικές γέφυρες που τον στεφανώνουν, τις μουσουλμανικές γειτονιές που ανηφορίζουν στις πλαγιές των γύρω λόφων, τα ευρωπαϊκά νεοκλασικά αρχοντικά…Ναι, όντως βρίσκομαι στο Σαράγιεβο.

Η πανοραμική μου ματιά στέκεται επίμονα πάνω στα μουσουλμανικά τζαμιά, στους σέρβικους ορθόδοξους ναούς και στις καθολικές εκκλησίες που γειτνιάζουν κατά τρόπο αποκαλυπτικό. Μπροστά μου έχω τη τρανή απόδειξη ότι στο Σαράγιεβο, η Ανατολή απέχει από την Δύση μόλις ένα πολεοδομικό τετράγωνο! Διαφορετικές θρησκείες, ιδιαίτερες κουλτούρες, κοσμοαντιλήψεις, ήθη και έθιμα βρίσκουν εδώ κοινή στέγη, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι στο Σαράγιεβο, η Ανατολή συναντά τη Δύση και ο Χριστιανισμός τον Ισλαμισμό. Εδώ, η λέξη «συνυπάρχω» αποκτά την κυριολεκτική της έννοια.

Η «Ιερουσαλήμ της Ευρώπης» ήταν μέχρι τον πρόσφατο πόλεμο η πιο ανατολίτικη πόλη της Ευρώπης. Τα τζαμιά που βελονίζουν τον ουρανό, οι πολύχρωμες αγορές, οι μουσουλμανικοί μαχαλάδες και οι μαντηλοφορεμένες γυναίκες ενισχύουν κατακόρυφα την ανατολίτικη ατμόσφαιρα της βοσνιακής πρωτεύουσας. Προς αυτήν την κατεύθυνση κινείται και το παραδοσιακό τουρκικό παζάρι (Μπεζιστάν) στο κέντρο της πόλης, όπου, παρά τον έντονο τουριστικό του προσανατολισμό, είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω πως κυλούσε ανέκαθεν η ζωή μέσα στις γοητευτικές αγορές της Ανατολής. Ξυλόγλυπτα αντικείμενα, κομψοτεχνήματα από χρυσό, ασήμι και χαλκό, είδη ένδυσης, μεταξωτά υφάσματα, χειροποίητα χαλιά και δερμάτινα είδη συνιστούσαν τα ποικιλόμορφα εμπορεύματα των άπειρων μικρομάγαζων, ενώ οι ξεχασμένοι ήχοι από το σφυρί και το καλέμι, με τα οποία επιδέξιοι μάστορες προσπαθούσαν να δώσουν μορφή στο σίδερο και στο μπακίρι έφταναν συνεχώς στα αφτιά μου. Άλλος κόσμος!

Ύστερα από την εμπειρία του παζαριού, χαλαρώνω σ’ έναν παραδοσιακό καφενέ, στα όρια της αγοράς. Εκεί, ο νεαρός Χουσεΐν άδραξε την ευκαιρία για μια γνωριμία μαζί μου και μπροστά σε δυο φλιτζάνια αρωματικού τσαγιού ξεκινά μια ιδιότυπη ελληνο-βοσνιακή προσέγγιση. Με ρωτά πολλά, μαθαίνω περισσότερα. Τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια, η Βοσνία έχει καταφέρει να κάνει σημαντικά βήματα ανάκαμψης, χάρη στην γενναιόδωρη οικονομική βοήθεια της διεθνούς κοινότητας. Η αναδιάρθρωση της χώρας στηρίζεται κατά κύριο λόγο στο εμπόριο και -τα τελευταία χρόνια- στον τουρισμό, αφού ο βιομηχανικός τομέας έχει υποστεί εκτεταμένες καταστροφές. Το μεγάλο πάντως στοίχημα για τον Χουσεΐν και τη γενιά του δεν είναι το ξανακτίσιμο της χώρας, αλλά πως θα μπορέσουν να αποτρέψουν κάποιους να την ξαναγκρεμίσουν. Η ζωή στη Βοσνία συνεχίζεται …μέχρι την επόμενη ανακωχή. Δύσκολα τα πράγματα φίλε!

Μεταμεσονύχτιες αναζητήσεις

Όμως, η μεγάλη στιγμή που τόσο περίμενα ήρθε! Την επόμενη του παζαριού, παρέα με τον Ντανίλο, τον Βόσνιο μουσικό που είχα γνωρίσει στον κεντρικό πεζόδρομο της πόλης, κατευθύνομαι στην περιοχή του Νέου Σαράγιεβου. Η διεύθυνση που κρατώ στα χέρια μου, οδηγεί τα δίτροχα βήματά μου μπροστά σε μια φτωχική, ξεφλουδισμένη από το χρόνο μονοκατοικία. Τρέχω με λαχτάρα στη πόρτα και με δάχτυλο που τρέμει χτυπώ το κουδούνι. Η ξύλινη πόρτα ανοίγει αργά και μια υπερήλικη γυναίκα εμφανίζεται στο κατώφλι της πόρτας. Το ζεστό της χαμόγελο διώχνει μακριά την αγωνία και την όποια διστακτικότητά μου. Της συστήνομαι αμέσως και έκπληκτος αντικρίζω το πρόσωπό της να λάμπει. «Έχω ακούσει για σένα. Μου έχει μιλήσει ο Ζόραν. Είμαι η μητέρα του…Ο Ζόραν δεν είναι εδώ. Έχει μετακομίσει πρόσφατα για την Γερμανία, στον αδελφό του. Δεν το ήξερες…;» Νιώθω μέσα μου στιγμιαία κάτι να γκρεμίζεται! Για δευτερόλεπτα μένω μετέωρος, κλείνω τα μάτια μου, δεν επικοινωνώ. Απαντώ τελικά με μισόλογα, περισσότερο από αμηχανία. Ή μήπως από απογοήτευση; Της χαμογελώ συγκαταβατικά και της σφίγγω το ρυτιδιασμένο χέρι: «Να’ σαι καλά Ζόραν. Όπου και αν βρίσκεσαι…»

Περασμένα μεσάνυχτα. Περπατώ μόνος μου στο κέντρο του Σαράγιεβου. Λιγοστή η κίνηση στους δρόμους της πόλης, πάμπολλες οι σκέψεις στα μονοπάτια του μυαλού. Οδοιπορώ στην πόλη που μεγάλωσε τον Γκόραν Μπρέγκοβιτς και τον Εμίρ Κουστουρίτσα, που ενέπνευσε τον γνωστό Σέρβο ποιητή Αλεξέα Σάντιτς, που ανέδειξε τον νομπελίστα συγγραφέα Ίβο Άντριτς. Περασμένα μεσάνυχτα στο Σαράγιεβο και οδοιπορώ σε μια πόλη-χωνευτήρι πολιτισμών και θρησκειών…«Όταν μένεις ξάγρυπνος μέχρι το πρωί, ακούς όλους τους θορύβους της νύχτας στο Σαράγιεβο. Με βαρύ και σίγουρο ήχο το κωδωνοστάσιο της καθολικής μητρόπολης σημαίνει δύο. Ένα λεπτό αργότερα, οι καμπάνες της ορθόδοξης εκκλησίας σημαίνουν και αυτές δύο. Λίγο αργότερα, το ρολόι του τζαμιού σημαίνει έντεκα, σύμφωνα με τη μουσουλμανική παράδοση υποδιαίρεσης της ημέρας. Μόνον οι Εβραίοι δεν έχουν την δική τους ώρα» (Ίβο Άντριτς, Βόσνιος νομπελίστας συγγραφέας)    

Γεφύρι ξακουστό

Το ταξίδι της βαλκανικής αναζήτησης στην ενδοχώρα της Βοσνίας συνεχίζεται. Τελευταίος προορισμός το Μόσταρ, μια πόλη 60.000 ψυχών (στη συντριπτική πλειοψηφία τους μουσουλμάνοι) που γνώρισε το μένος και τη βαρβαρότητα των Κροατών. Ο δρόμος, μια παιχνιδιάρικη κορδέλα, ξεδιπλώνεται με περίσσια χάρη πάνω στο καταπράσινο ορεινό ανάγλυφο των Δειναρικών Άλπεων, ενώ το υγρό στοιχείο είναι πανταχού παρόν! Το δίλλημα που αντιμετωπίζω καθοδόν, τεράστιο! Πού να πρωτοσταματήσω και τι να πρωτοφωτογραφήσω;  Η φύση πανέμορφη, με βαθύσκιωτα δάση, γραφικούς παραποτάμιους και παραλίμνιους οικισμούς, ειδυλλιακές λίμνες και κελαρυστά ποτάμια να συνθέτουν την πολυμορφική φυσιογνωμία μιας διαδρομής που με παρασύρει σε μια συναρπαστική περιπέτεια! Ακούγεται υπερβολή, αλλά δεν είναι. Χρειάστηκα περίπου 6 ώρες για να διανύσω τα 130 χλμ. της διαδρομής! Ήθελα να απολαύσω, με όλες μου τις αισθήσεις, την πιο εξπρεσιονιστική πινελιά στον καμβά της βοσνιακής φύσης.

Η ξακουστή γέφυρα του Μόσταρ! Με τόσα ακούσματα από άλλους ταξιδιώτες, πώς είναι δυνατόν να μην έχω τη περιέργεια να τη δω; Πώς είναι δυνατόν να μην θέλω να περπατήσω πάνω στο πέτρινο τοξωτό κορμί της; Η ξακουστή γέφυρα του Μόσταρ! Διαχρονικό σύμβολο μιας πόλης, της οποίας η ιστορία είναι γραμμένη στα πέτρινα σπίτια της παλαιάς τουρκικής συνοικίας, στα στενά πλακόστρωτα σοκάκια, στους γερασμένους μιναρέδες, αλλά και στα πολλά μισοκατεστραμμένα από τον εμφύλιο κτίρια της. Η ξακουστή γέφυρα του Μόσταρ! Κατασκευάστηκε από τους Τούρκους το 1566, καταστράφηκε το 1993 από τους Κροάτες και ξανακτίστηκε το 2006. Έκτοτε, το μονότοξο γεφύρι της πόλης που ενώνει και πάλι τις όχθες του ποταμού Neretva, σηματοδοτεί την προσπάθεια αναγέννησης, όχι μόνο αυτής της ιστορικής πόλης στην Νοτιοδυτική Βοσνία, αλλά όλης της χώρας.

Μόλις 68 χλμ. χωρίζουν το Μόσταρ από το γαλάζιο βασίλειο της Αδριατικής. Ο ήλιος, έτοιμος να βυθιστεί για ακόμα μια μέρα στο γλυκό του ύπνο, είχε φορέσει τα πορφυροκόκκινά του. Πλησιάζω στην κροατική μεθόριο και νιώθω την αύρα της Αδριατικής όλο και πιο έντονη. Σε λίγο, η Βοσνία θα αποτελεί μια δυνατή ταξιδιωτική ανάμνηση. Στα δεξιά του δρόμου, ένα χέρσο χωράφι φιλοξενεί το παιχνίδι μιας παρέας παιδιών. Σταματώ παράμερα και χαζεύω τα παιδιά που «συνομιλούν» με τη μπάλα. Οι σκιές του δειλινού όλο και μεγαλώνουν, αλλά αυτό δεν εμποδίζει τα παιδιά να συνεχίζουν απτότητα το παιχνίδι τους. Σε λίγο έρχεται το σκοτάδι, αλλά αυτό δεν φαίνεται να τα φοβίζει. Τα θωπεύω με θαυμασμό. Αποτελούν το μέλλον αυτού του πολύπαθου τόπου και δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα. Μόνο τα λάθη των ενήλικων.    

Fast Info

• Τουριστικές πληροφορίες

Στο κέντρο της παλιάς πόλης στεγάζεται το τουριστικό γραφείο του Σαράγιεβου, που παρέχει στους επισκέπτες ενημερωτικό υλικό και χρήσιμες πληροφορίες:
Tourist Info Centre, Zelenih Beretki 22a, Τηλ: 00387 33 220-724, 220 721, www.sarajevo-tourism.com, e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

• Χρήμα

Επίσημο νόμισμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης είναι το Mark (KM). Το 1 KM χωρίζεται σε 100 fennig. Η ισοτιμία  ΚΜ-Euro έχει διαμορφωθεί στο 1,95 KM = 1 Euro. Στις συναλλαγές σας μπορείτε να χρησιμοποιείτε και Euro, που γίνεται αποδεκτό σχεδόν παντού.  

• Απαραίτητα έγγραφα  

Αν ταξιδέψετε στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη με τη μοτοσυκλέτα σας, εκτός από το διαβατήριο (η αστυνομική ταυτότητα με τους λατινικούς χαρακτήρες δεν είναι αποδεκτή) θα χρειαστείτε επίσης μια πράσινη κάρτα ασφάλισης (εκδίδεται από την ασφαλιστική εταιρία). Για τους κατοίκους της Ε.Ε. δεν απαιτείται βίζα. 

Φωτογραφίες

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•