Του Δημήτρη Κατσούλα
Ο Μοριάς είναι διάσπαρτος από επιβλητικά ασκηταριά και απομονωμένα παλαιομονάστηρα. Με μέσο την μοτοσικλέτα μας, θα επισκεφτούμε κάποια απ’ αυτά που βρίσκονται σφηνωμένα σε σχισμές βράχων και σπηλαίων ή κρεμασμένα σε απόκρημνες πλαγιές και φαράγγια. Πάντοτε όμως κρυμμένα από τα αδιάκριτα μάτια των «αμαρτωλών».
Θα γνωρίσουμε πού και πώς ζούσαν οι ερημίτες μοναχοί πριν από εκατοντάδες χρόνια επιδιώκοντας την πνευματική γαλήνη αλλά και την επικοινωνία με τον Ουράνιο Πατέρα. Θα περιηγηθούμε σε παλαιομονάστηρα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο την περίοδο της Τουρκοκρατίας καθώς αποτελούσαν καταφύγιο για τους κατοίκους των ευρύτερων περιοχών, ενώ παράλληλα θα μάθουμε ιστορίες και θρύλους που στοιχειώνουν ορισμένα απ’ αυτά.
Ας ξεκινήσουμε το ταξίδι στα ησυχαστήρια του παρελθόντος…
1) Μονή Ασκητή - Γούμερο
Βρισκόμαστε στην ένδοξη ολυμπιακή γη της Ηλείας, στους πρόποδες του όρους
Φολόη. Εδώ μάς καρτερά η ιερά Μονή Ασκητή, ένα μοναδικό θρησκευτικό μνημείο βυζαντινής προέλευσης, αφιερωμένο στην Κατάθεση της Τίμιας Ζώνης της Θεοτόκου.
Το εγκαταλειμμένο μοναστήρι απέχει περίπου 5 χλμ. από το ορεινό χωριό Γούμερο και βρίσκεται καλά κρυμμένο στο ομώνυμο φαράγγι. Για να προσεγγίσει ο μοτοταξιδιώτης το φαράγγι πρέπει να «σπαταλήσει» περίπου 20 λεπτά κατάβασης σ’ έναν σχετικά δύσβατο χωματόδρομο – όμως, το αποτέλεσμα θα τον δικαιώσει!
Σύμφωνα με τον μύθο, κάτοικοι της περιοχής κυνηγούσαν κάποτε έναν ασκητή (θαρρώντας πως είναι αγριογούρουνο), τον οποίο και τραυμάτισαν θανάσιμα. Στο ασκηταριό όπου μετέφεραν την σορό του, βρήκαν μια εικόνα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας. Στο σημείο αυτό λέγεται πως ενταφιάστηκε ο ασκητής, ενώ στην συνέχεια κτίστηκε η μονή που φιλοξενούσε μέχρι και 50 μοναχούς!
Η μονή Ασκητή εγκαταλείφθηκε οριστικά πριν από 50 χρόνια. Ιστορικά εικάζεται ότι κτίστηκε περίπου το 1200 μ.Χ. στην θέση του Μαντείου των Αθλητών, καθώς η διαδρομή προς την μονή -διαμέσου του φαραγγιού- αποτελούσε τμήμα της ιερής οδού Ήλιδας-Ολυμπιας.
Για τους λάτρεις της πεζοπορίας, η διαδρομή στο φαράγγι είναι ιδανική -αλλά και ταυτόχρονα ιστορική- μιας και ο πεζοπόρος θα συναντήσει τις αρχαιότερες ελιές της Ελλάδας, κλαδιά των οποίων στεφάνωναν τους ολυμπιονίκες!
2) Αγία Ρουσαλή Βρουστίου
Ο νομός Αργολίδας φιλοξενεί πολλά μοναστήρια, ασκηταριά αλλά και δυσπρόσιτα εκκλησάκια –ένα απ’ αυτά είναι η Αγία Ρουσαλή Βρουστίου.
Σύμφωνα με την παράδοση, σε μια απόκρημνη πλαγία της βουνοσειράς Μπαχριάμι και σε δυσπρόσιτη σπηλιά κατέφυγε ένας μοναχός από τα Ιεροσόλυμα. Με την βοήθεια των ντόπιων κτηνοτρόφων έκτισε το ασκηταριό του, καθώς κι ένα μικρό εκκλησάκι που είχε ως οροφή τον θόλο της τεράστιας σπηλιάς και «προστάτη» ένα πέτρινο τείχος.
Το 1770 το ασκηταριό-εκκλησιά αποτέλεσε καταφύγιο Αργείων, ενώ κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821 αποτέλεσε το ορμητήριο του καπετάν Γιαννάκου Δαγρέ από την Καρυά. Το μικρό ξωκλήσι είναι αφιερωμένο στην Υπαπαντή του Κυρίου και γιορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου, όπου πλήθος ντόπιων συρρέει για τον εορτασμό.
Η πρόσβαση γίνεται μέσω ενός βατού χωματόδρομου -τα τελευταία 300 μ. απαιτούν προσοχή. Η θέα από την «αυλή» της Αγιαρουσαλής προς τον Αργολικό κόλπο είναι μοναδική! Συνδυάστε την επίσκεψή σας στην Αγία Ρουσαλή με το γραφικό χωριό Καρυά, γνωστό ως Κολοκοτρωνίτσι από την τηλεοπτική σειρά το «Καφέ της Χαράς».
3) Παναγία Κατακεκρυμμένη
Ένα από τα παλαιότερα ασκηταριά της Αργολίδας είναι η Παναγία Κατακεκρυμμένη Καραθώνας, που βρίσκεται μόλις 5 χλμ. νότια του Ναυπλίου.
Κτισμένο στην άκρη απόκρημνων βράχων αποτέλεσε καταφύγιο μοναχισμού έως το 1600, όταν κι εγκαταλείφθηκε. Δυστυχώς δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία για το πότε και από ποιους κτίστηκε. Από μακριά μοιάζει μ’ ένα μικρό φρούριο, χάρη στις πολεμίστρες που διαθέτει. Όμως δεν είναι φρούριο, αφού οι πολεμίστρες ήταν για να βοηθούν τους μοναχούς να απωθούν τους εχθρούς!
Τα απότομα σκαλοπάτια οδηγούν τον επισκέπτη προς τον κυρίως ναό. Εκεί θα παρατηρήσετε πως το απλό τέμπλο είναι καλυμμένο με μια μικρή κεραμοσκεπή, ενώ θα βρείτε διάσπαρτες μερικές εικόνες και σβηστά καντήλια. Εικάζετε πως η σήραγγα που υπάρχει πίσω από το ιερό καταλήγει στην άλλη πλευρά του βουνού! Ανάψτε ένα κερί και απολαύστε την θέα προς τον Αργολικό κόλπο και την παραλία της Καραθώνας.
Τέλος, η ευρύτερη βραχώδη περιοχή αποτελεί αναρριχητικό πεδίο για τους λάτρεις της αναρρίχησης! Συνδυάστε την επίσκεψή σας με το μοναδικό Ναύπλιο ή την Αρχαία Επίδαυρο.
4) Μονή Αυγού
Το τρίτο παλαιομονάστηρο του νομού Αργολίδας είναι η Μονή Αγίου Δημητρίου Αυγού, ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νομού.
Κτισμένο τους βυζαντινούς χρόνους αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα ασκηταριά της περιοχής.
Οι θρύλοι που συνδέονται με την προέλευση του ονόματος της Μονής Αυγού είναι πολλοί. Σύμφωνα με τον επικρατέστερο, μια μάνα πήγε εκεί το άρρωστο παιδί της για να το γιατρέψει η Παναγία. Εκείνη την πρόσταξε να πετάξει το παιδί στον γκρεμό, όμως η άπιστη μάνα φοβήθηκε και πέταξε πρώτα ένα αυγό, το οποίο δεν έσπασε. Βλέποντας αυτό το παράδοξο, η μάνα πέταξε κατόπιν το παιδί της, το οποίο όμως σκοτώθηκε ακαριαία!
Ο κύριος ναός είναι δισυπόστατος και αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο και στους Αγίους Θεοδώρους. Ο επισκέπτης μπορεί να δει αγιογραφίες του 17 ου αιώνα, να αναρριχηθεί και να περπατήσει στην οροφή του ναού και να θαυμάσει την θέα προς την χαράδρα του ποταμού Ράδου και τον κάμπο των Ιρίων. Κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821, η Μονή Αγίου Δημητρίου φιλοξένησε οπλαρχηγούς και πολέμιους των Τούρκων κατακτητών.
Στις μέρες μας γίνονται προσπάθειες επαναλειτουργίας της Μονής, κάτι που ευχόμαστε να πραγματοποιηθεί. Η πρόσβαση γίνεται μέσω χωματόδρομου από το χωριό Πελέη. Προσοχή: αφήνοντας την μοτοσικλέτα σας στο πλάτωμα πριν το μοναστήρι φροντίστε να πάρετε μαζί σας τα προσωπικά σας αντικείμενα.
5) Μονή Βρονταμά
Το παλαιομονάστηρο Βρονταμά είναι ένα από τα πιο επιβλητικά και συγκλονιστικά θρησκευτικά-ιστορικά μνημεία της Πελοποννήσου. Βρίσκεται δυτικά του χωριού Βρονταμά του Δήμου Σκάλας.
Κτισμένο τον 12 ο αιώνα μ.Χ. σε μια σπηλαιώδη ρωγμή στην απόκρημνη πλαγιά του φαραγγιού που ρέει ο μυθικός ποταμός Ευρώτας, το παλαιμονάστηρο υπήρξε τόπος απόσυρσης και αφοσίωσης στον Θεό για τους μοναχούς που το δημιούργησαν. Το διαμόρφωσαν προκειμένου να είναι αυτάρκεις, απομονωμένοι και προστατευμένοι από τον έξω κόσμο.
Τον Σεπτέμβριο του 1825, κατά την διάρκεια της επέλασης του Ιμπραήμ Πασά, οι κάτοικοι του Βρονταμά υπό τον ιερέα Δημήτρη Παπαδημητρίου και τον οπλαρχηγό Γιαννάκη Καραμπά ταμπουρώθηκαν στην μονή αρνούμενοι να παραδοθούν στους Οθωμανούς. Αδυνατώντας οι αλλόθρησκοι να καταλάβουν το μοναστήρι, ανατίναξαν το λόφο που ήταν και η οροφή του μοναστηριού και έκαψαν ζωντανούς όλους τους έγκλειστους.
Κάθε χρόνο στις 15 Σεπτεμβρίου τελείται μνημόσυνο για τα θύματα του ολοκαυτώματος , ενώ η μονή γιορτάζει την άνοιξη (21 Απριλίου) την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής.
Ο επισκέπτης σε συνεννόηση με τον ιερέα του χωριού έχει την δυνατότητα να εξερευνήσει το εσωτερικό του τρισυπόστατου ναού, να θαυμάσει τις τοιχογραφίες που χρονολογούνται από τον 12 ο αιώνα αλλά και να αντικρύσει τα σημάδια της θηριωδίας των Τούρκων στους γύρω βράχους και στο εσωτερικό της μονής.
6) Άγιος Νικόλαος Βαλτεσινίκο
Το παλαιομονάστηρο του Αγίου Νικολάου βρίσκεται 3 χλμ. βόρεια του Βαλτεσινίκου, κτισμένο στην δυτική πλευρά του φαραγγιού του Κάψαλη.
Δημιουργήθηκε τον 16 ο αιώνα και είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο, αλλά και στην μνήμη της Ανάληψης. Στο εσωτερικό του διαμορφώθηκαν δύο μικρά ιερά, τα οποία ήταν περίτεχνα αγιογραφημένα. Ο χρόνος και οι καιρικές συνθήκες δυστυχώς κατέστρεψαν το μεγαλύτερο του διακόσμου. Η μονή εγκαταλείφθηκε οριστικά το 1833.
Όπως όλα τα απομονωμένα μοναστήρια-ασκηταριά, έτσι και η Μονή Αγίου Νικολάου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ελληνική επανάσταση του 1821. Χιλιάδες κάτοικοι των γύρω περιοχών κατέφυγαν τότε στις σπηλιές της μονής προσπαθώντας να προστατευτούν από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ.
Τον Σεπτέμβριο του 1826 -έπειτα από προδοσία- οι Τούρκοι κατάφεραν να εισβάλουν στην οροφή του σπηλαίου, αλλά δεν κατάφεραν να δολοφονήσουν τους γενναίους κατοίκους παρά μόνο να κάψουν μέρος της μονής. Η οχυρωματική αρχιτεκτονική και ο απροσπέλαστος βράχος έσωσε τους κατοίκους από βέβαιο θάνατο.
Τα σημάδια της πολιορκίας φαίνονται σήμερα στην μεγάλη σπηλιά και λίγο μετά τον εξώστη, ενώ αν δείτε ψηλά -εκεί που σμίγουν οι βράχοι- διακρίνεται ο ογκόλιθος που προσπάθησαν να ρίξουν οι Τούρκοι για να καταστρέψουν την σκεπή της μονής.
Συνδυάστε την επίσκεψή σας στο εγκαταλελειμμένο μοναστήρι την καλοκαιρινή περίοδο, για να μπορέσετε να αντικρίσετε το πεντάτοξο γεφύρι της Κυράς στην λίμνη Λάδωνα.
7) Ιερά Μονή Ταξιαρχών του Οσίου Λεοντίου
Σε μικρή απόσταση από την παράκτια πόλη του Αιγίου, πάνω σ’ έναν απότομο βράχο του όρους Κλωκός, βρίσκεται το αρκετά ενδιαφέρον βυζαντινό παλαιομονάστηρο-ασκηταριό του Οσίου Λεοντίου.
Την περίοδο 1410-1420 ο όσιος Λεόντιος εγκατέλειψε το Άγιον Όρος και αποφάσισε να εγκατασταθεί στην περιοχή αυτή της Αχαΐας, δημιουργώντας το ασκηταριό του σε υψόμετρο 500μ., στην εσοχή ενός κάθετου, επιβλητικού βράχου.
Αργότερα, το 1450, ιδρύει το μοναστήρι των Αρχαγγέλων, που αποτελούνταν από τον ομώνυμο ναό, την πέτρινη κλίμακα των 51 σκαλοπατιών, την σκήτη του Οσίου, τον μικρό ναό της Αναστάσεως, τα κελιά και τους βοηθητικούς χώρους. Μετά την κοίμηση του Οσίου (1475), οι μοναχοί ενταφίασαν το σώμα του στην οροφή του Καθολικού -ένα σύστημα σκαλοπατιών και ξύλινων σκαλιών οδηγεί ως εκεί. Από αυτό το σημείο η πανοραμική θέα του ποταμού κόβει την ανάσα, ενώ το βλέμμα σας θα χαθεί στην κοιλάδα του ποταμού Σεληνούντα!
Στην κεντρική πύλη της μονής διακρίνεται ένα ανάγλυφο από μάρμαρο που απεικονίζει ένα αρνί που φέρει σταυρό, κάτι που πιστοποιεί ότι κτίσθηκε την βυζαντινή περίοδο. Το παλαιομονάστηριο καταστράφηκε το 1500 από Τουρκαλβανούς. Σύντομα ανοικοδομήθηκε, για να καταστραφεί όμως ξανά το 1620 από επιδρομές των Οθωμανών. Οι μοναχοί το εγκατέλειψαν οριστικά και έκτισαν μια νέα μονή (την Μονή Πανμεγίστων Ταξιαρχών) σε μια πιο προσιτή περιοχή. Εκεί μετέφεραν και τα «άχραντα πάθη» του Ιησού, τα δώρα που παρέλαβε ο Όσιος Λεόντιος από τους αριστοκράτες θείους του.
Η παλιά μονή επισκευάστηκε πρόχειρα και αποτέλεσε τόπο διαφυγής και προστασίας. Στις μέρες μας, έχει ανακαινισθεί το μεγαλύτερο μέρος. Προσοχή: για να επισκεφθείτε το παλαιομονάστηρο θα πρέπει πρώτα να παραλάβετε τα κλειδιά της πύλης και των χώρων του από την μονή Ταξιαρχών.
Θέση ασκηταριού
Φωτογραφίες
https://www.bikeit.gr/peloponnisos/item/13876-taksidiotiko-epta-agnosta-palaiomonastira-tis-peloponnisou#sigProId7778b55708
