Τι περιλαμβάνει; Τι ακριβώς σημαίνει «Βιώσιμη» κινητικότητα, τι «μικροκινητικότητα», τι εννοούμε όταν μιλάμε για «ΣΒΑΚ», και τι αλλαγές θα φέρει στις ζωές μας το φιλόδοξο αυτό σχέδιο νόμου; Τι αλλαγές φέρνει στις ισοδυναμίες αδειών οδήγησης; Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μια πρώτη ανάλυση ενός σχεδίου που στοχεύει να αλλάξει τις μεταφορές στην Ελλάδα, όπως τις γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.

Το Α’ μέρος του σχεδίου νόμου αφορά στα ΣΒΑΚ, ή Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας.

Η βιώσιμη κινητικότητα ορίζεται ως η βιώσιμη μετακίνηση ανθρώπων και αγαθών στο αστικό και περιαστικό περιβάλλον. Η βιωσιμότητα έχει τρεις βασικές συνιστώσες: την περιβαλλοντική (πρόκληση ρύπανσης από τις μεταφορές), την κοινωνική (στο δικαίωμα των ανθρώπων για κινητικότητα) και την οικονομική (στη φορολόγηση των πιο ρυπογόνων μέσων).

Η μετάβαση σε ένα βιώσιμο σύστημα μεταφορών στην Ευρώπη είναι μία διαδικασία ρευστή, η οποία έρχεται σε σύγκρουση με τη δραστηριότητα της αυτοκινητοβιομηχανίας και βιομηχανίας μοτοσυκλέτας, την εξάπλωση της ιδιοκτησίας και της χρήσης του ΙΧ αυτοκινήτου (και των μοτοσυκλετών) στις επιβατικές μεταφορές, καθώς και με τη διόγκωση των οδικών μεταφορών στις εμπορευματικές μεταφορές.

Για να υπάρξει βιώσιμη κινητικότητα, η πόλη του 21ου αιώνα πρέπει να εγκαταλείψει το μοντέλο του 20ού που στηριζόταν στο αυτοκίνητο και στην μοτοσυκλέτα (αμφότερα με βενζινοκίνητους κινητήρες) και να στραφεί στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, στο ποδήλατο, στους πεζούς.

Ένα πρόσφατο εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού για τη βιώσιμη κινητικότητα στις ευρωπαϊκές πόλεις είναι το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας.

Τι είναι ένα Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ)

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα της Αστικής Κινητικότητας (ELTIS, n.d. - https://www.eltis.org/), ένα ΣΒΑΚ παρουσιάζει, ή συνδέεται με μια υπάρχουσα, μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη μελλοντική ανάπτυξη μιας αστικής περιοχής και ειδικότερα της υποδομής και των υπηρεσιών μεταφορών και κινητικότητας.

Ποιοι είναι οι στόχοι ενός ΣΒΑΚ

Κύριος στόχος ενός ΣΒΑΚ είναι η βελτίωση της προσβασιμότητας των αστικών περιοχών και η παροχή υψηλής ποιότητας μεταφορών με έμφαση στο περπάτημα, το ποδήλατο και τη δημόσια συγκοινωνία, διαμέσου και εντός της αστικής περιοχής.

Ένα ΣΒΑΚ ευνοεί την ισορροπημένη ανάπτυξη όλων των σχετικών μορφών μεταφοράς, ενθαρρύνοντας τη μετάβαση προς πιο βιώσιμες μορφές. Το σχέδιο αποτυπώνει μια ολοκληρωμένη σειρά τεχνικών μέτρων, μέτρων υποδομής, μέτρων πολιτικής και ήπιων μέτρων για τη βελτίωση της απόδοσης και της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας ως προς τον δεδηλωμένο στόχο και τις επιμέρους επιδιώξεις.

Συνήθως, ένα ΣΒΑΚ αφορά στα εξής θέματα:

(α) Δημόσια συγκοινωνία

(β) Βάδισμα και ποδηλασία

(γ) Διαλειτουργικότητα

(δ) Ασφάλεια αστικών οδών

(ε) Οδικές μεταφορές (ρέουσες και αδρανείς)

(στ) Αστική εφοδιαστική

(ζ) Διαχείριση κινητικότητας

(η) Ευφυή Συστήματα Μεταφορών.

Στόχο έχει να δημιουργήσει ένα βιώσιμο σύστημα μετακινήσεων λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω θεματικές κατηγορίες ενώ παράλληλα θα εξασφαλίζει τα παρακάτω:

θα βεβαιώνει ότι το σύστημα μεταφορών είναι προσιτό σε όλους,

θα βελτιώνει την οδική ασφάλεια και την προστασία από εγκληματικές ενέργειες,

θα μειώνει το θόρυβο και την ατμοσφαιρική ρύπανση, τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου και την κατανάλωση ενέργειας,

θα βελτιώνει την αποτελεσματικότητα και τη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας της μεταφοράς προσώπων και αγαθών και

θα βελτιώνει την ελκυστικότητα και την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος.

Πλεονεκτήματα ενός ΣΒΑΚ Tο βασικότερο πλεονέκτημα ενός ΣΒΑΚ για μία πόλη που «νοσεί» εξαιτίας της εκτεταμένης παρουσίας των ΙΧ (σσ. η μοτοσυκλέτα δεν αναφέρεται δυστυχώς πουθενά στα ΣΒΑΚ, ούτε ως σύμμαχος, ούτε ως εχθρός των ΣΒΑΚ), και της εξάρτησης των μετακινούμενων από αυτό είναι η ΑΛΛΑΓΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ σχετικά με τις μετακινήσεις και η ΑΝΑΤΡΟΠΗ του υφιστάμενου καθεστώτος κυκλοφοριακού σχεδιασμού.

Βασικό χαρακτηριστικό των κυκλοφοριακού σχεδιασμού μέχρι ΧΘΕΣ ήταν η βέλτιστη εξυπηρέτηση της μετακίνησης με το αυτοκίνητο ενώ τα Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας προάγουν τη βέλτιστη εξυπηρέτηση του ΠΕΡΠΑΤΗΜΑΤΟΣ, του ΠΟΔΗΛΑΤΟΥ και της ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, καθώς και του συνδυασμού των διαφόρων μέσων.

Τα ΣΒΑΚ στοχεύουν: Στην καλύτερη ποιότητα ζωής, με βελτιωμένη (οδική) ασφάλεια, καλύτερη ποιότητα αέρα, λιγότερες εκπομπές ρύπων και λιγότερο θόρυβο. Στο βαθμό αυτό, ο σχεδιασμός της βιώσιμης αστικής κινητικότητας φέρει ένα συναισθηματικό μήνυμα (βελτιωμένοι δημόσιοι χώροι, ασφάλεια των παιδιών), το οποίο θα πρέπει να διαδίδεται συνεχώς.

Στη μείωση του κόστους για την τοπική κοινότητα και στην προσέλκυση νέων επιχειρήσεων.

Στα πλεονεκτήματα για περιβάλλον και δημόσια υγεία, με τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και τη μείωση του θορύβου.

Στις απρόσκοπτες μετακινήσεις και στη βελτιωμένη προσβασιμότητα.

Στην πιο αποτελεσματική χρήση τον πόρων, δίνοντας έμφαση όχι στα μεγάλα οδικά έργα αλλά σε ένα ισορροπημένο μίγμα μέτρων, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων διαχείρισης κινητικότητας με χαμηλό κόστος. Η υιοθέτηση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» εισάγει επιπρόσθετα μία επιπλέον πηγή εσόδων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης.

Στην ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών της πόλης, και στην εμπλοκή των αρμόδιων φορέων για τη διαδικασία.

Στην προετοιμασία καλύτερων σχεδίων, με τους μελετητές να κατανοούν καλύτερα τις ανάγκες κινητικότητας των διαφόρων ομάδων χρηστών, εφόσον λαμβάνουν τη γνώμη τους (feedback).

Στην τήρηση των δεσμεύσεων μιας πόλης έναντι διεθνών Οδηγιών και Κανονισμών, όπως της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την ποιότητα του αέρα και των Εθνικών Κανονισμών περί θορύβου.

Στον συνεργατικό σχεδιασμό μεταξύ διαφόρων τομέων πολιτικής και διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης στο πλαίσιο της «λειτουργικής πόλης».

Στη βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα της πόλης, όταν πρόκειται για ζητήματα χρηματοδότησης.

Προετοιμαστείτε λοιπόν για μια νέα εποχή, στην οποία η χρήση ΙΧ και μοτοσυκλετών σταδιακά θα αποθαρρύνεται ολοένα και περισσότερο, για χάρη του ποδήλατου, του περπατήματος και των ΜΜΜ. Μας αρέσει ή όχι, έχουμε συμφέρον ή ζημιά από αυτό, η εξέλιξη αυτή είναι αναμενόμενη με τη γιγάντωση των αστικών κέντρων και με την ανάγκη για καλύτερων συνθηκών διαβίωσης.

Το Β’ μέρος του σχεδίου νόμου αφορά στη «Μικροκινητικότητα», δηλαδή στις ρυθμίσεις για τα «ελαφρά προσωπικά ηλεκτρικά οχήματα» ή αλλιώς Ε.Π.Η.Ο.

Τα ΕΠΗΟ περιλαμβάνουν ηλεκτρικά οχήματα όπως πατίνια (e-scooters), τροχοπέδιλα (αστεία μετάφραση του rollers), τροχοσανίδες (ακόμα πιο αστεία μετάφραση των skateboards), αυτοεξισορροπούμενα οχήματα (βλ. τύπου Segway με γυροσκόπια), και οχήματα ΑΜΕΑ.

Τα ΕΠΗΟ χωρίζονται στις κατηγορίες:

αα) για τα οχήματα που δεν υπερβαίνουν τα 6 χλμ/ώρα και λογίζονται ως… πεζοί και

αβ) για τα οχήματα που υπερβαίνουν τα 6 χλμ/ώρα αλλά δεν υπερβαίνουν τα 25 χλμ/ώρα και λογίζονται ως ποδήλατα.

Τα ΕΠΗΟ απαγορεύεται να κυκλοφορούν σε δρόμους που το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο ταχύτητας υπερβαίνει τα 50 χλμ/ώρα, ενώ παράλληλα απαγορεύει την κυκλοφορία ΕΠΗΟ στο οδικό δίκτυο αν η ταχύτητα τους υπερβαίνει τα 25 χλμ/ώρα. Αν αυτό συμβαίνει θα πρέπει να εφοδιαστούν με κόφτη για να κυκλοφορήσουν!

Στο σχέδιο νόμου έχουν προβλεφθεί και πρόστιμα για τους παραβάτες οδηγούς ΕΠΗΟ που ξεκινούν από τα 40 και φτάνουν στα 200 ευρώ, ανάλογα την παράβαση (παράνομη στάθμευση, οδήγηση σε αυτοκινητόδρομο κ.α.).

Επίσης ορίζονται όλοι οι χώροι όπου απαγορεύεται η στάθμευση των ΕΠΗΟ.

Παράλληλα γίνεται αναφορά σε μια σειρά απαγορεύσεων και υποχρεώσεων που αφορούν σε ΕΠΗΟ, όπως η απαγόρευση μεταφοράς βαριών αντικειμένων, η απαγόρευση ρυμούλκησης, η απαγόρευση της βόλτας ζώου με ΕΠΗΟ (κρατώντας το από το λουρί του), χρήσης κινητού κατά την οδήγηση, το υποχρεωτικό ανακλαστικό γιλέκο τη νύχτα, η ύπαρξη συστήματος πέδησης, τα φώτα εμπρός-πίσω και τα ανακλαστικά στα πλαϊνά τους, και πολλά άλλα.

Οι οδηγοί ποδηλάτων και ΕΠΗΟ άνω των 12 ετών πρέπει να φέρουν έγγραφο ταυτοποίησης προσώπου.

Σημειώστε πως το σχέδιο νόμου καθιστά υποχρεωτικό το ανακλαστικό γιλέκο τη νύχτα και για όλους τους αναβάτες delivery με ποδήλατο, μοτοσυκλέτα ή ΕΠΗΟ.

Στο άρθρο 29 διευκρινίζεται πως τα ηλεκτρικά ποδήλατα πρέπει να υποβοηθούν τον αναβάτη με τη χρήση πεταλιών και όχι με γκάζι, εκτός κι αν το τελευταίο απενεργοποιείται όταν η ταχύτητα υπερβεί τα 6 χλμ/ ώρα.

Στο ίδιο άρθρο αναλύονται οι προδιαγραφές των ηλεκτρικών ποδηλάτων, τα πιστοποιητικά που πρέπει να φέρει μαζί του ο αναβάτης, αλλά και τα τσουχτερά πρόστιμα που μπορούν να φτάσουν μέχρι και τα 10.000 ευρώ και το 1 έτος φυλάκισης για όσους έχουν βάλει «αντικόφτη» σε ηλεκτρικό ποδήλατο!

Στο μέρος Δ’ του σχεδίου νόμου, στο άρθρο 42 αναγράφονται οι ρυθμίσεις για αυτόνομα οχήματα (κυρίως για λεωφορεία αλλά και για πιλοτικές εφαρμογές και ερευνητικούς σκοπούς), ενώ στο άρθρο 51 μαθαίνουμε για τη σύσταση Μητρώου Εισαγόμενων Μεταχειρισμένων Οχημάτων.

Και φτάνουμε στο πολύ ενδιαφέρον όσο και αμφιλεγόμενο άρθρο 54, το οποίο αναφέρεται στις ισοδυναμίες αδειών οδήγησης.

Εκεί προτείνεται οι κάτοχοι άδειας οδήγησης Β (αυτοκινήτου), να μπορούν να οδηγήσουν οχήματα ΑΜ (μοτοποδήλατα), εφόσον οι κάτοχοι είναι άνω των 27 ετών και κατέχουν την άδεια Β για 6+ έτη, και οχήματα Α1 (125 κ.εκ.), εφόσον είναι άνω των 27, έχουν άδεια Β για 6+ έτη και κάνουν τουλάχιστον 3 πρακτικά μαθήματα οδήγησης δίκυκλου.

Τόσο ο ΣΕΑΑ όσο και ο ΠΑΣΕΕΔ έχουν ταχθεί ανοιχτά υπέρ της παραπάνω ισοδυναμίας, με αναλυτικά δελτία τύπου τους, όπου παραθέτουν τα επιχειρήματα τους.

Η επόμενη μέρα για τις μεταφορές έφτασε λοιπόν, με στρατηγικά σχέδια που θα βάζουν ΙΧ και βενζινοκίνητα οχήματα σε δεύτερη μοίρα, για να προαχθούν τα ηλεκτρικά, τα ποδήλατα, το περπάτημα και τα ΜΜΜ, σε αστικά κέντρα που θα βάζουν ως πρώτο στόχο την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους.

Θα έχει ο παραπάνω στρατηγικός σχεδιασμός αρνητικό αντίκτυπο στη χρήση μοτοσυκλέτας; Πώς θα αντιμετωπίσουν τη μοτοσυκλέτα τα ΣΒΑΚ; Θα πιάσουν τόπο τα μέτρα για τα ΕΠΗΟ και τα ηλεκτρικά ποδήλατα; Θα παρατηρηθεί αύξηση ατυχημάτων λόγω της ισοδυναμίας των αδειών οδήγησης Β και ΑΜ / Α1;

Βρισκόμαστε σε αναμονή και σε εγρήγορση, για να δούμε μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου την εφαρμογή του στην πράξη.

Κώστας Γκαζής