Του Κωνσταντίνου Μητσάκη
Φωτογραφίες: Του ιδίου

Στο Ισφαχάν βρίσκονται συγκεντρωμένα μερικά από τα πιο αριστουργηματικά μνημεία του ισλαμικού κόσμου. Η ιστορία τους είναι μοναδική, όπως άλλωστε και το χρώμα τους: περσικό γαλάζιο, λευκό και τιρκουάζ, χρώματα αιώνιας Ανατολής.

Η ροή της ιστορίας

Λίγες χώρες στον κόσμο μπορούν να «σκιαγραφήσουν» τη ροή της ιστορίας πέρα από 4.000 χρόνια. Μια από αυτές είναι και το Ιράν, ένας τόπος με πλούσια πολιτιστική προσφορά και ισχυρή ιστορική μνήμη. Από την εποχή της δυναστείας των Αχαιμενιδών μέχρι την ανοικοδόμηση των περίτεχνων θρησκευτικών μνημείων της μεσαιωνικής περιόδου, ο περσικός πολιτισμός έχει σκορπίσει σε ολόκληρη τη χώρα εντυπωσιακά απομεινάρια του παρελθόντος. Η σημασία αυτού του πολιτισμού έχει τιμηθεί άλλωστε από την UNESCO, η οποία το 1979 συμπεριέλαβε στη λίστα των μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς τη πόλη Ισφαχάν (Ισπαχάν ή Εσφαχάν).

Το Ισφαχάν θεωρείται το αριστούργημα του Ιράν, μια από τις ωραιότερες πόλεις στον ισλαμικό κόσμο. Οι  Ιρανοί ονομάζουν το Ισφαχάν «Νεσφ ε Τζαχάν», που σημαίνει το « Ήμισυ του Κόσμου» (εννοώντας ότι όταν το δει κάποιος είναι σαν να έχει δει τον μισό κόσμο), ενώ ο γνωστός Βρετανός ταξιδιωτικός συγγραφέας και ιστορικός τέχνης Ρόμπερτ Μπάιρον, όταν επισκέφθηκε για πρώτη φορά το 1934 τη θρυλική πόλη του Ιράν, υποστήριζε ότι: «…η ομορφιά του Ισφαχάν σου κλέβει το μυαλό… πριν το καταλάβεις, το Ισφαχάν έχει γίνει ανεξίτηλη εικόνα και έχει διεισδύσει στον προσωπικό θησαυρό εικόνων ομορφιάς που έχει ο καθένας μας…».

Τον θεμέλιο λίθο του Ισφαχάν έβαλε η δυναστεία των Αχαιμενιδών πριν από περίπου 2.500 χρόνια, αλλά η πόλη-όαση του Κεντρικού Ιράν άγγιξε την μέγιστη ακμή της τον 17ο  αιώνα, όταν ο Σάχης Αμπάς Α΄ ο Μέγας (της δυναστείας των Σαφαβιδών) ανακηρύχθηκε Σάχης της Περσίας (1588-1629). Λάτρης των γραμμάτων και των τεχνών και προσωπικότητα με υψηλή αισθητική, ο Αμπάς Α΄ στόλισε το Ισφαχάν με μνημειώδη κτίσματα, πραγματικά αριστουργήματα της ισλαμικής αρχιτεκτονικής. Τα επιβλητικά τζαμιά, οι τιρκουάζ τρούλοι, τα μοναδικά σε πλούτο παλάτια, το σκεπαστό παζάρι και οι πανέμορφες γέφυρες του ποταμού Ζαγιάντε Ρουντ αντιπροσωπεύουν τις πιο ένδοξες σελίδες της ιστορίας του Ισφαχάν, που μέσα σ’ έναν χρονικό ορίζοντα διακοσίων χρόνων (16ο- 18ο αιώνα) πέρασε στο πάνθεο της αιωνιότητας.

Τα μνημεία της πλατείας

                      
Στο Ισφαχάν, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα τουρισμού του Ιράν σήμερα, μπορείτε να περπατήσετε σε βαθύσκιωτες λεωφόρους, να περιπλανηθείτε σε ανατολίτικα παζάρια, να αναζητήσετε την χαλάρωση και την ηρεμία δίπλα στις όχθες του ποταμού Ζαγιάντε Ρουντ, να ξεκουραστείτε σε δεντροφυτεμένα πάρκα, να πιείτε τσάι σε γραφικά τεϊοποτεία και να κτίσετε γέφυρες επικοινωνίας με τους αφοπλιστικά ευγενικούς και φιλόξενους ντόπιους.

Πάνω απ’ όλα όμως, στο Ισφαχάν θα γνωρίσετε την ανώτατη λεπτότητα του περσικού πολιτισμού, χάρη στα αξεπέραστα μνημεία της κεντρικής πλατείας Ιμάμη Χομεϊνί (Meidun – e Imam Khomeini), που αναφέρονται  στην περίοδο της δυναστείας των Σαφαβιδών. Πρόκειται για αληθινά κοσμήματα αρχιτεκτονικής αρμονίας και κομψότητας, που αντανακλούν γαλάζιες, τιρκουάζ και λευκές αποχρώσεις.

Η ιστορική καρδιά του Ισφαχάν χτυπάει στη πλατεία Ιμάμη Χομεϊνί, που πριν την Ισλαμική Επανάσταση (1979) ονομαζόταν Βασιλική Πλατεία. Στο νότιο άκρο της τεράστιας πλατείας (είναι η δεύτερη μεγαλύτερη του κόσμου, μετά την πλατεία Τιενανμέν του Πεκίνου) βρίσκεται το μεγαλοπρεπέστερο και πιο αναγνωρίσιμο κτίσμα της πόλης, το τζαμί του Ιμάμη (Masjed-e Emam). Η ανέγερσή του ξεκίνησε το 1611, μετά από εντολή του Σάχη Αμπάς Α΄ και ολοκληρώθηκε το 1638, εννιά χρόνια μετά το θάνατό του. Η είσοδος στο τζαμί γίνεται κάτω από μια επιβλητική αψίδα ύψους 30 μ. που πλαισιώνεται από δυο πανύψηλους μιναρέδες, ενώ το εσωτερικό της αψίδας είναι διακοσμημένο με περίτεχνα «μουκάρνας», τα ιδιότυπα διακοσμητικά μοτίβα της ισλαμικής αρχιτεκτονικής που θυμίζουν έντονα κυψέλες. Μέσα στο χώρο του τζαμιού στεγάζονται δυο ιερατικές σχολές.  

Στην ανατολική πλευρά της τεράστιας πλατείας, που έχει διαστάσεις 500 μ. x 160 μ., βρίσκεται ένα μικρότερο, αλλά εξίσου όμορφο μνημείο, το τζαμί του Σεΐχη Λοτφολά (Masjed-e Lotfollah). Η ανοικοδόμησή του ξεκίνησε το 1603 και είναι αφιερωμένο στον Σεΐχη Λοτφολά, πεθερό του Αμπάς Α΄. Εικάζεται ότι στο τζαμί Λοτφολά προσεύχονταν οι γυναίκες του παλατιού.      

Ακριβώς απέναντι από το τζαμί του Λοτφολά δεσπόζει το βασιλικό παλάτι Αλί-Γκαπού (Kakh-e Ali Ghapou), που σήμερα είναι μουσείο. Έργο και αυτό του Σάχη Αμπάς Α΄, αποτελούσε την έδρα της δυναστείας των Σαφαβιδών και κέντρο υποδοχής των ξένων διπλωματών. Ο Σάχης και οι υψηλοί προσκεκλημένοι του παρακολουθούσαν από τον εξώστη του παλατιού αγώνες πόλο και μονομαχίες που διεξάγονταν στην πλατεία. Σήμερα, από τον ίδιο εξώστη, έχετε την ευκαιρία να αποτυπώσετε πανοραμικά το μέγεθος της πλατείας και να θαυμάσετε το μεγαλείο των κτισμάτων που την περιστοιχίζουν.

Εκτός από τα οικοδομήματα της κεντρικής πλατείας Ιμάμη Χομεϊνί, αξίζει επίσης να επισκεφθείτε το Τζαμί της Παρασκευής (Masjed e Jame (11ου-12ου αιώνα), το Παλάτι των 40 Κιόνων (Chehel Sotun Palace) και τους Shaking Minarets (Κινούμενοι Μιναρέδες), που κτίστηκαν τον 14ο αιώνα. Μην παραλείψετε επίσης να πάτε στο Εθνολογικό μουσείο Decorative Arts Museum of Iran.

Το απόλυτο παζάρι

            
Περιμετρικά της πλατείας Ιμάμη Χομεϊνί εκτείνεται το σκεπαστό παζάρι του Ισφαχάν, το πιο ονομαστό του Ιράν. Κανείς δεν φεύγει από το Ισφαχάν αν δεν περάσει τουλάχιστον δυο μέρες, εξερευνώντας όλες τις κρυφές γωνιές αυτού του παραμυθένιου παζαριού. Αν και χρονολογείται από την εποχή των Σελτζούκων (11ο αιώνα), σώζεται σε άριστη κατάσταση (η έκτασή του υπολογίζεται πως αγγίζει τα 5 χλμ.) και παραμένει το ίδιο ζωντανό και πολύβουο, όπως και τότε.

Περιδιαβαίνοντας με χαλαρούς ρυθμούς τους ατελείωτους διαδρόμους του παζαριού, οι δείκτες του χρόνου αιφνιδιαστικά γυρίζουν αντίστροφα σημαδεύοντας αλλοτινές εποχές. Η βόλτα στο πιο «απόλυτο» παζάρι της χώρας σας αποκαλύπτει πώς κυλούσε ανέκαθεν η ζωή μέσα στις γοητευτικές αγορές της Ανατολής. Τεράστια ποικιλία αγαθών, έντονες οσμές, εντυπωσιακά χρώματα, λαλίστατοι πωλητές, βαρυφορτωμένα μικρομάγαζα και ακούραστοι τεχνίτες συνθέτουν την «ανακατωμένη» πραγματικότητα του παζαριού, που εκτός από χώρος κατανάλωσης, ενδείκνυται ως ο πλέον κατάλληλος για μια γνωριμία και επαφή με την καθημερινότητα των Ιρανών.

Στο παζάρι του Ισπαχάν βρίσκετε τα πάντα! Μπαχαρικά, είδη ένδυσης, δερμάτινα, κεραμικά, υφαντά, χρυσά κοσμήματα, ασημικά, είδη λαϊκής τέχνης, μεταξωτά και ό, τι άλλο μπορεί να χωρέσει ο νους σας, περιμένουν να πουληθούν. Η τιμή είναι διαπραγματεύσιμη και το παζάρεμα επιβάλλεται, είναι τρόπος ζωής.

Εδώ έχουν επίσης την έδρα τους μικρές βιοτεχνίες που κατασκευάζουν παραδοσιακά σκεύη, κομψοτεχνήματα λαϊκής τέχνης και χαλιά. Ανάκατοι με τη βουή του κόσμου, φτάνουν στα αφτιά σας και οι ξεχασμένοι ήχοι από το σφυρί και το καλέμι, με τα οποία οι επιδέξιοι μάστορες προσπαθούν να δώσουν σχήμα και μορφή στο σίδερο και στο μπακίρι.

Στον χώρο του παζαριού, τα εμπορικά καραβάνια από την Κεντρική Ασία, την Ινδία και την Αραβική χερσόνησο, ξεφόρτωναν μπαχαρικά, πολύτιμους λίθους, μετάξι, αρώματα, υφάσματα, χρυσάφι και γυάλινα σκεύη. Αμύθητα τα πλούτη και τεράστια η φήμη του Ισφαχάν, που από έναν απλό σταθμό πάνω στο «Δρόμο του Μεταξιού» εξελίχθηκε σταδιακά σ’ ένα σημαντικό σταυροδρόμι του διεθνούς εμπορίου και της διπλωματίας. Ο πληθυσμός της πόλης άγγιζε τους ένα εκατομμύριο κατοίκους (όπως και σήμερα) και στα πολεοδομικά της όρια λειτουργούσαν 1801 καταστήματα, 163 μουσουλμανικά τεμένη, 48 θρησκευτικά σχολεία και 263 δημόσια λουτρά.

Δύο γέφυρες στολίδια

                      
Τα κατάφυτα πάρκα της πόλης συνιστούν μικρές οάσεις γαλήνη και ξεκούρασης για τους κατοίκους. Κάθε απόγευμα, ως αργά το βράδυ, τα περιποιημένα πάρκα και οι κήποι του Ισφαχάν φιλοξενούν οικογένειες που, καθισμένες κατάχαμα στο γρασίδι, τρώνε, πίνουν τσάι, συζητούν, διασκεδάζουν, βιώνοντας στιγμές ανθρώπινης ζεστασιάς και ευδαιμονίας.
Επίσης, οι γέφυρες του Ισφαχάν είναι τόσο ονομαστές, όσο και οι γέφυρες του Παρισιού. Φωτισμένες διακριτικά, ενώνουν τις δύο όχθες του ποταμού Ζαγιάντε Ρουντ (που σημαίνει «Ζωοδότης Ποταμός») και αποτελούν άλλον έναν δημοφιλή προορισμό των ντόπιων για τον απογευματινό ή τον βραδινό τους περίπατο. Ανάμεσα στις έντεκα γέφυρες της πόλης (έξι είναι σύγχρονες και πέντε παλιές), δυο είναι αυτές που ξεχωρίζουν: η γέφυρα Σι ο Σε Πολ (Si o Se Pol), που κτίστηκε το 1602 και έχει μήκος περίπου 160 μ. και η γέφυρα Πολ -ε Χατζού (Pol-e Khajoo), που αν και μικρότερη (132 μ.) είναι πιο ελκυστική. Κατασκευάστηκε το 1650, διαθέτει 23 αψίδες και εκτελεί ταυτόχρονα χρέη φράγματος.

Τα βράδια, περπατήστε στην πολυσύχναστη κεντρική λεωφόρο Chahar Bagh Abbasi, μέχρι τη σκεπαστή γέφυρα Σι ο Σε Πολ. Εδώ οι ντόπιοι δίνουν άλλο ένα καθημερινό ραντεβού με τη ζωή. Οι γυναίκες τυλιγμένες στα αέρινα τσαντόρ τους κάθονται κατάχαμα στο γρασίδι και μαγειρεύουν, τα παιδιά παίζουν δίπλα τους και οι άντρες περπατούν αργόσυρτα κατά μήκος της γέφυρας, καπνίζοντας και συζητώντας.

Στο κάτω επίπεδο της γέφυρας, μέσα σε μια θολωτή καμάρα, βρίσκεται ένα από τα ωραιότερα και πιο ατμοσφαιρικά τσάι-χανέ (τεϊοποτεία) όλου του Ιράν, με έπιπλα εποχής, λυχνάρια, υφαντά και κομπολόγια. Αφεθείτε στους ανατολίτικους μουσικούς ρυθμούς, στο μεθυστικό καπνό του ναργιλέ και απολαύστε ένα μυρωδάτο τσάι πλαισιωμένοι από φιλικούς συνδαιτυμόνες. Μέσα στις μισοσκότεινες θολωτές καμάρες των τσάι-χανέ του μαγευτικού Ισφαχάν, θα ανακαλύψετε ότι το Ιράν έχει ακόμα τη δύναμη να ζει με τους μύθους και να ονειρεύεται με τις ιστορίες του ένδοξου παρελθόντος.

Fast Info

Ενδυματολογικός κώδικας

Όλες οι γυναίκες που ταξιδεύουν στο Ιράν είναι υποχρεωμένες να υιοθετούν τον τοπικό ενδυματολογικό κώδικα. Είναι νόμος και η παράβασή του τιμωρείται. Στο κεφάλι πρέπει να φορούν μαντήλι που να καλύπτει εντελώς τα μαλλιά και ένα μακρύ φαρδύ ένδυμα (καπαρτίνα ή τσαντόρ) για το σώμα. Οι άντρες δεν μπορούν να φορούν σορτς.  

Κανόνες συμπεριφοράς
Στο Ιράν, όπως σε κάθε μουσουλμανική χώρα, δεν επιτρέπεται η φωτογράφηση των γυναικών. Πριν το επιχειρήσετε, ρωτήστε πρώτα την ίδια ή τον άντρα της. Επίσης, θυμηθείτε ότι οι άντρες δεν χαιρετούν μια γυναίκα με χειραψία.

Πώς και πότε να πάτε
Στο Ιράν φτάνετε μέσω Τουρκίας. Το Ισφαχάν απέχει 380 χλμ. νοτιοανατολικά της Τεχεράνης και συνολικά 3.100 χλμ. από την Ελλάδα. Προτιμήστε την περίοδο από Οκτώβριο μέχρι Μάιο για να επισκεφθείτε το Ισφαχάν. Τους καλοκαιρινούς μήνες ο υδράργυρος εκτοξεύεται στους 40-42° C.

Τι να αγοράσετε
Από το παζάρι του Ισφαχάν μπορείτε να αγοράσετε ασημικά και μπρούτζινα μικροαντικείμενα λεπτοδουλεμένα στο χέρι, κουτάκια και κορνίζες από κόκαλο καμήλας με εκπληκτικές μικρογραφίες (φημίζονται για αυτές οι Ιρανοί τεχνίτες), κεραμικά, ζωγραφικές μινιατούρες με εκπληκτικές λεπτομέρειες, φολκλορικά κοσμήματα, υφάσματα (για καλύμματα επίπλων, κρεβατιών ή και τραπεζομάντιλα) με μοναδικά ανεξίτηλα σταμπωτά σχέδια, καθώς και χειροποίητα περσικά χαλιά.

Απαραίτητα έγγραφα
Για τους Έλληνες πολίτες απαιτείται η έκδοση βίζας για την είσοδο στη χώρα. Βίζα μπορείτε να πάρετε από την πρεσβεία του Ιράν στην Αθήνα (Στρατηγού Καλάρη 16,  τηλ. 210 6741436, 210 6741783, 210 6741937, e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., www.iranembassy.gr. Το διαβατήριό σας πρέπει να έχει εξάμηνη ισχύ και απαιτείται χρονικό διάστημα 15-20 ημερών για την έκδοση της βίζας.
Για την μοτοσικλέτα, θα πρέπει να έχετε μαζί σας πράσινη κάρτα διεθνούς ασφάλισης (εκδίδεται από την ασφαλιστική σας εταιρία), διεθνές δίπλωμα (εκδίδεται από την ΕΛΠΑ) και το πολύπτυχο ή Carnet de Dοuane (εκδίδεται από την ΕΛΠΑ και απαιτείται η καταβολή εγγύησης 3.000 Ευρώ).

Διαμονή

Όλα τα ξενοδοχεία του Ισπαχάν έχουν καλό σέρβις και είναι καθαρά. Οι τιμές τους, αν και είναι σαφώς φτηνότερες από την Ελλάδα, είναι πολύ αυξημένες σε σχέση με αυτά που πληρώνουν οι ντόπιοι. Συστήνεται το «Abbasi Hotel», ένα παλιό ανακαινισμένο καραβάν-σεράι (031-226 009), το «Kowsar International» (031-240 230), το «Ali Qapu» (031-231 282) και το «Aria Hotel» (031-227 224).

Φαγητό
Στο Ιράν σερβίρουν ίσως το καλύτερο κεμπάπ και ρύζι της Μέσης και Εγγύς Ανατολής. Το ψωμί έχει τη μορφή πίττας, είναι πολύ γευστικό και ψήνεται συνήθως σε φούρνο με ξύλα. Οι σαλάτες μπορούν να καταναλωθούν άνετα, γιατί τόσο το νερό, όσο και η υγιεινή είναι σε υψηλό επίπεδο. Ποτά δεν προσφέρονται, διότι δεν επιτρέπεται το αλκοόλ. Σερβίρεται όμως μπύρα χωρίς αλκοόλ. Δεν υπάρχει νυκτερινή ζωή, δηλαδή κλαμπς, πάμπς ή ντίσκο. Προτείνονται τα εστιατόρια «Shahrzad», «Maharaja» και «Iseman», κοντά στη περιοχή της γέφυρας  Σι ο Σε Πολ.

Φωτογραφίες

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•